حمیدرضا صارمی در گفت وگو با مهر؛
تهران فضای گفت وگویی ندارد، هویت زدایی از شهرهای اسلامی
به گزارش پرسی بلاگ نویسنده كتاب میدان های شهری ایران؛ فضاهای تعاملی می گوید كه میدان های در سنت معماری ایران فضاهایی گفتگو محور و تعاملی بودند، اما امروزه شهرهای ایران و حتی تهران فضایی برای تعامل ندارد.
به گزارش پرسی بلاگ به نقل از مهر، انتشارات اول و آخر كتاب «میدان های شهری ایران؛ فضاهای تعاملی» نوشته حمیدرضا صارمی و روجا بوداغی را با شمارگان هزار نسخه، ۱۴۱ صفحه و بهای ۳۹ هزار و ۸۰۰ تومان منتشر نموده است. مساله اصلی در این كتاب بحث درباره «فضاهای تعاملی و گفت وگویی» است كه در میدان های قدیم در سنت شهرسازی ایران وجود داشته اما با بروز و ظهور مدرنیته و روند توسعه عجیب و غریب شهرهای ایران بخصوص تهران این مساله فراموش شده است.
حمیدرضا صارمی، مدرس معماری و شهرسازی و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس است. صارمی در سال های گذشته در سمت های مختلفی چون شهرداری بروجرد، معاون پژوهشكده مطالعات شهری و روستایی سازمان شهرداری ها و دهیاری های كشور و شهردار كرمانشاه فعالیت نموده است. از دیگر كتاب های انتشار یافته او هم می توان به «پیش درآمدی بر حكمت هنر اسلامی»، «حقوق معماری»، «روان شناسی محیط در معماری و شهرسازی»، «زندگی انسان ایرانی در فضاهای معماری معاصر»، «اصول معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی با تاكید بر مكتب اصفهان» و... اشاره نمود.
هویت زدایی از شهرهای اسلامی
صارمی درباره تغییر هویت شهرهای ایران در دوران معاصر اظهار داشت: روند تغییر و تحولات سریع شهری در عرصه های گوناگون، منجر به تمركزگرایی و فشردگی زمان و مكان شده است. دامنه این تحولات البته همه شهرهای جهان را با شدت و ضعف درگیر خود كرده است و مختص به شهرهای ایران نیست. پیامد این تغییرات سبب شده شهرها با افق های مشترك روبه رو شده و هویت جدیدی برای آنها تعریف شود.
ما در گذشته نه خیلی دور، میادینی با كاربردهای چندگانه و بی بدیل برای ظهور انواع و اقسام كاركردهای شهری برای شكوفایی زندگی اجتماعی داشتیم. در آن شهرها به آسانی مثلا عنصر شادی جمعی با عنایت به فرهنگ ایرانی اسلامی بروز و ظهور می كرد و سبب سرزندگی می شدوی اضافه كرد: دامنه این تحولات در شهری مثل تهران و برخی دیگر از شهرهای بزرگ ایران بیشتر بوده و هویت ایرانی – اسلامی آنها را می توان اظهار داشت كه تغییر داده است. در واقع در این دهه ها شهرهایی با هویت جدید تعریف شده و كماكان دارند تعریف می شوند. در صورتیكه در سنت معماری و شهرسازی ایران در سده های گذشته تعریف از شهر تعریف كاربردی تری بود.
صارمی افزود: شهرهای گذشته ایران پیش تر فضاهای گفت وگویی به معنای واقعی كلمه، همینطور فضاهایی برای جشن و فضاهایی كه موید سرمایه اجتماعی بود، داشتند. مردم در گذشته مثلا می دانستند كه در كجا می توانند تجمع كنند و یا در كجا مثلا رژه بروند. نماز اعیادی مانند فطر هم در میادین یا در بیرون شهر در فضای خاصی اقامه می شد. ازاین رو شهرهای گذشته ایران از نظر فرهنگی هویتی غنی داشتند.
اهمیت میدان ها در سنت شهرسازی ایران
این عضو هیات علمی دانشكده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس در بخش دیگری از این گفتگو به اهمیت كاركرد میدان ها در فضای شهری اشاره نمود و افزود: ما در گذشته نه خیلی دور، میادینی با كاربردهای چندگانه و بی بدیل برای ظهور انواع و اقسام كاركردهای شهری برای شكوفایی زندگی اجتماعی داشتیم. در آن شهرها به آسانی مثلا عنصر شادی جمعی با عنایت به فرهنگ ایرانی اسلامی بروز و ظهور می كرد و سبب سرزندگی می شد.
نویسنده كتاب «میدان های شهری ایران؛ فضاهای تعاملی» افزود: ما در این كتاب در مباحث خوانایی و سیمای شهر به عوامل سازنده آن مثلا راه، لبه و میدان توجه كرده و بعد به مباحثی چون علل پیدایش میدان، كاركردهای میدان، شامل كاركردهای اداری، سیاسی، تجاری، خدماتی، ورزشی، تفریحی و حتی نظامی پرداختیم. همینطور تاریخچه ای از شكل گیری میدان ها در ایران از ایران باستان و بعد میدان ها در ایران اسلامی را ارائه داده ایم.
صارمی همینطور به مطالعه موردی میدان ها در كتاب «میدان های شهری ایران» اشاره نمود و اظهار داشت: بحث مبسوطی در كتاب داریم درباره میدان ها در عصر قاجار، پهلوی و دوران انقلاب اسلامی و چند میدان مهم همچون میدان های آزادی و ارگ در تهران، میدان نقش جهان در اصفهان، میدان امیر چخماق یزد و میدان گنجعلی خان در كرمان را مطالعه موردی كرده و آنها را مورد واكاوی قرار دادیم.
شهرهای گذشته ایران پیش تر فضاهای گفت وگویی به معنای واقعی كلمه، همینطور فضاهایی برای جشن و فضاهایی كه موید سرمایه اجتماعی بود، داشتند. مردم در گذشته مثلا می دانستند كه در كجا می توانند تجمع كنند و یا در كجا مثلا رژه بروندمدیركل سابق دفتر عمران و توسعه شهری وزارت كشور در ادامه در پاسخ به این سؤال كه آیا می توان كاركرد گفت وگویی میدان ها را در عصر امروز هم احیا كرد یا خیر، اظهار داشت: مبانی نظری و فلسفی ما در آن دوران سبب شده بود كه ما این گنجینه عظیم را در شهرها داشته باشیم. یعنی اینكه میدان ها این كاركردها و این فضاهای تعاملی را داشته باشند و كاركردهای فرهنگی، مذهبی و تفرجگاهی شان برجسته باشد، یك مبانی نظری داشت. ما در این كتاب با تحلیل و واكاوی این میادین اثبات كردیم كه خیلی از كاركردهای میادین امروزه هم قابل احیا هستند و راهكارهای این احیا را در كتاب عرضه كرده ایم.
صارمی همینطور با اشاره به این كه كتاب «میدان های شهری ایران؛ فضاهای تعاملی» چهارچوب نظری اصلاح میدان ها در ایران را عرضه می كند، اظهار داشت: ما با طرح مسائل ارتباط بین میدان و فضای دید، خوانایی یك میدان و نشانه شناسی میدان ها در اقلیم های مختلف، به تحلیل میدان های مهمی كه نام بردم از نظر وضعیت موجود، محله های پیرامون، نقاط قوت و ضعف و... پرداختیم و در نهایت مدلها و سیاست های اصلاحی را بررسی كردیم. در خیلی از شهرها حالا دارند به میدانها و كاركردشان فكر می كنند و این كتاب می تواند هم چارچوب نظری را برای اصلاح بدهد.
قدمی در جهت احیای شهر ایرانی و اسلامی
صارمی در بخش دیگری از این گفتگو اشاره كرد: این كتاب كاملا كاربردی است و بگونه ای نوشته شده كه كمك نماید به احیای شهر ایرانی و اسلامی و فضای تعاملی. گرچه یك الگو و چهارچوب مدون الگوسازی شده برای میدان نداده اما چون آن چهارچوبها را برای چند شهر و میدان انجام داده می تواند برای كارهای مشابه چهارچوبی به صورت غیرمدون را الگوسازی كند.
صارمی همینطور با اشاره به این نكته كه در معماری و شهرسازی امروز اهمیتی به فضاهای گفت وگویی داده نمی گردد، اظهار داشت: در بافت های تازه تهران و حتی در شهرهای جدید مثل پردیس، هیچ میدانی برای گفتگو و تعامل طراحی نشده است. شما اگر میدان های گنجعلی خان، نقش جهان و اكیرچخماق را از ایران بردارید دیگر هیچ چیز باقی نمی ماند. همین الان شما ببینید كه چقدر میدان نقش جهان كاركرد دارد؟
همه شهرهای ایران یكسان شده اند
صارمی در بخش دیگری از این گفتگو به تحولات تكنولوژی در شهرسازی ایران اشاره نمود و افزود: ما تا سال ۱۳۳۵ در كشور صد شهر داشتیم با جمعیت شهری ۵ میلیون و ۹۰۰ هزار نفردر مقابل جمعیت ۱۹ میلیون نفری یعنی حدود ۳۰ درصد. سال ۱۳۹۵ این جمعیت پنج میلیون و ۹۰۰ هزار نفری می شود ۵۹ میلیون نفر. یعنی ۱۰ برابر رشد می كند با این وصف كه شهرهایی مثل تهران، مشهد، تبریز، اصفهان، شیراز، كرج و قم چیزی حدود ۴۰ درصد از این جمعیت شهرنشین را به خود اختصاص می دهند.
این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس اظهار داشت: تهران هم از یك جمعیت كم ناگهان به جمعیتی ۱۰ میلیونی می رسد این در صورتی است كه زیرساخت های لازم به هیچ عنوان وجود نداشته است و مبانی نظری شهرسازی و معماری ایرانی اسلامی هم در آن رعایت نشده است. معماری تكامل یافته ایرانی اسلامی در طول قرن ها را در روند توسعه شهری در تهران به ناگاه قطع می كنند و یك معماری و شهرسازی وارداتی را جایگزین می كنند.
صارمی همینطور به یكسان شدن شهرهای ایران در عصر جدید اشاره نمود و اظهار داشت: شروع رسمی این اتفاق سبب می شود كه شهرهایی مثل تهران و مشهد یا كل شهرهای ایران كه هر شهری واجد ارزش های معماری و شهرسازی بوده در مواجهه با این تحولات كاملا دستخوش تغییرات اساسی می شوند. هر شهری واجد ارزش های معماری خودش بود، اما در تحولات یكسان سازی شكل می گیرد و امروز اگر شهرهای ایران را از بالا نگاه كنید همه یكسان هستند. نوع معماری و حتی تكنولوژی ساخت و مصالح آنها هم یكسان است. این در صورتی است كه در پیشینه معماری و شهرسازی ایران بین شهرهای مختلف به علت اقلیم خاصشان تفاوت وجود داشت.
وی افزود: مواجهه ما با معماری و شهرسازی نوین و وارداتی سبب شده تا محیط و هویت كالبدی شهرهای بزرگ امروز در ایران سنخیتی با شهرهای گذشته نداشته باشند. به زعم خیلی از متخصصان خیلی از مشكلات به علت كمبودهایی است كه در نظام شهرسازی و معماری ایران وجود دارد. در سنت گذشته معماری ایران همسان با اقلیم بود. ما به علت تاثیرپذیری های عموما ناآگاهانه از دستاوردهای غرب در حوزه های فرهنگی و معماری، به صورت ناقص آنها را وارد معماری و شهرسازی خود كردیم و سبب شد هویت زیرسوال برود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب