به همت سازمان سمت؛
کتابی در تبیین فلسفه فضای مجازی منتشر گردید
کتاب تحول معرفت شناختی فضای مجازی نوشته عبدالله صلواتی توسط سازمان سمت منتشر گردید.
به گزارش پرسی بلاگ به نقل از مهر، کتاب «تحول معرفت شناختی فضای مجازی» اثر عبدالله صلواتی از جانب سازمان سمت در ۱۱۷ صفحه و با شمارگان ۳۰۰ نسخه و قیمت ۱۹ هزار تومان منتشر گردید. کتاب حاضر بعنوان منبع مبنایی در حوزه فلسفه فضای مجازی تدوین شده و چهار فصل دارد به ترتیب با این عناوین: تحول در ذهن، تحول در می دانم، تحول در فرایندهای معرفتی و در نهایت تحول در تحلیل معرفتی.
صلواتی کتاب را با پرسش هایی که شاید در ذهن هر فردی که در قرن بیستم و بیستم ویکم زندگی می کند و به تعبیری با فضا و مناسبات این عصر مواجه می باشد آغاز می کند و می نویسد: «امروز یازدهم فروردین سال ۹۷، ساعت ۱۵، همراه با خانواده به روستایی رسیدیم. تلفن همراه به سختی آنتن می داد و شبکه اتصال بی سیم اینترنتی هم فعال نبود. پسرم بلافاصله پس از آن که از این ماجرا اطلاع یافت پرسید: «اهالی این روستا چگونه با این وضعیت می توانند زندگی کنند؟» این پرسش برای من جالب و البته تکان دهنده بود! در ذهن ما چه اتفاقاتی رخ داده که زندگی را با فضای مجازی گره زده ایم؟ چرا فکر می نماییم بدون شبکه های اجتماعی مجازی نمی توان زندگی کرد؟ و پرسشی جدی تر این که چرا در فضای مجازی زندگی می کنیم؟ زندگی در فضای مجازی از سر ناچاری است یا محصول انتخاب ما؟ آگاهانه انتخاب کردیم یا ناآگاهانه؟ چرا پسرم این پرسش را در پنج سال پیش که به این روستا آمدیم مطرح نکرد؟ آیا فضای مجازی یک نیاز واقعی یا در امتداد نیاز واقعی است یا صرفا احساس نیاز است آن هم احساسی با فرسنگ ها فاصله از واقعیت؟ آیا امروزه فضای مجازی جای حقیقت نشسته است؟ به تعبیری: فضای مجازی یک جامعه جایگزین است یا جایگزینی برای جامعه؟ اساساً مؤلفه ها و مختصات فضای مجازی چیست؟ آیا فضای مجازی صرفا ابزار است؟ یا به تعبیر مایکل هایم آیا فضای مجازی یک افسانه است، همانند برج بابِل (Heim، ۱۹۹۸: ۱۴۴)؟ آیا حقیقت مجازی برای تسلای اشیاءِ طبیعی از دست رفته است؟ آیا حقیقت مجازی مواد مخدری است که مانع از احساس درد ناشی از از دست دادن زمین می شود؟»
در ادامه هم آورده است: «شاید از منظر عرف، این پرسش ها پاسخی ساده داشته باشند و پاسخ این باشد: خودرو هم در گذشته نبود الآن که هست باید از آن بهره برد و قاعدتاً بدون آن نمی گردد زندگی کرد. فضای مجازی و دیگر وسایل ارتباطی و فناوری های بشری هم همینطور هستند.»
نویسنده در قسمتی دیگر از منظر یک فیلسوف به این پرسش ها پرداخته و تاکید می کند: از دریچه یک فیلسوف، پرسش های بالا پرسش هایی پیچیده است که پاسخ های پیچیده تری می طلبد. فیلسوف: اول: نه شیفته فضای مجازی است نه ابطال گر آن. او می کوشد از مساله، فاصله معناداری بگیرد و به دقت رگ و ریشه ها و صدر و ذیل و ابعاد مساله را نقادانه واکاوی کند. دوم: به نظر فیلسوف، خوش بین بودن یا بدبین بودن نسبت به فضای مجازی ما را از دیدن دقیق فضای مجازی محروم می کند؛ بنابراین، آنچه باید دیده شود سرشت و سرنوشت فضای مجازی است، این که فضای مجازی چیست و ما را با خود به کجا می برد.
سوم: میان مقام فناوری فی نفسه و مقام فناوری برای ما ـ یعنی تمایل ما به آن فناوری و به کاربستن آن ـ تفکیک قائل می شود و مطرح می کند که تاریخ اکتشافات و فناوری ها نشان داده است گاهی میان اختراع یک ابزار و استفاده از آن، فاصله زمانی زیادی وجود دارد و این فاصله نشان میدهد میان خلق یک فناوری و تمایل بدان تفاوت وجود دارد و آنچه این فاصله را پر می کند تغییرات ذهنی، معرفت شناختی، و قبل تر از آن تحولات هستی شناختی است؛ ازاین رو تمایل به استفاده از یک فناوری مسبوق به تغییراتی بنیادین در آدمی است.
چهارم: فیلسوف میان فضای مجازی به مثابه اثر و فضای مجازی به مثابه مؤثر تفاوت قائل می شود و این پرسش را مطرح می کند: فضای مجازی دماسنج و زلزله نگار است یا دما و زلزله؟ آیا چون در ما تغییر هستی شناختی رخ داده است فضای مجازی شکل گرفته و درحال گسترش است یا این که فضای مجازی خود مهم ترین عامل در تغییر هستی شناختی آدمی است؟ پنجم: فیلسوف اگر صدمه ای از فضای مجازی مطرح می کند یا صدمه شناسی ای در این فقره انجام می دهد آنرا نه بعنوان مشکل در چارچوب اشکالات پراکنده که بعنوان یک مساله معرفتی مطرح می کند، یعنی مجموعه مشکلات، معطوف به حوزه معرفت شناختی را در چهارچوب رهیافت وجودی صورت بندی می کند و پرسش هایی ناظر به این مساله مطرح می کند.»
وی در ادامه با عنایت به نگاهی که دارد دو پرسش بنیادین در رابطه با هم را در کتاب مطرح می کند: «فضای مجازی چه تغییرات ذهنی و معرفتی در ما پدید آورده است؟ و پرسش بعدی این که در فقره تحول در فضای مجازی راهکارهای فردی و سازمانی کنترل یا کاهش تهدیدات و صدمه های معرفت شناختی چیست؟»
دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در جایی دیگر به قدرت اعمال تغییر فضای مجازی اشاره کردده و در نهایت می نویسد: « یکی از اموری که گرفتار دگردیسی در فضای مجازی می شود مفهوم نزدیکی اجتماعی و فیزیکی است. در این نوع دگردیسی، کسانی که به لحاظ اجتماعی به ما نزدیک ترند ضرورتی ندارد به حسب فیزیکی هم به ما نزدیک باشند و برعکس. به قول آنتونی گیدنز: «زمان و مکان از هم جدا می شوند» و این امر شرایط بیگانگی از مکان را فراهم می آورد.»
وی درواقع در این کتاب تلاش دارد که نگاهی متفاوت از نگاهی که اعتقاد دارد فضای مجازی سبب دو جهان می شود اعتقاد دارد که اتفاقا فضای مجازی درواقع ابتدا از جهان معرفت شروع می شود و در نهایت به ظاهر می رسد و درواقع کنش آن در یک جهان است که بر همدیگر تأثیر می گذارند. در این رابطه می نویسد: «زندگی در صفحه نمایش عنوان کتابی از شری تورکل است. او یک دهه قبل از نوشتن کتاب زندگی در صفحه نمایش: هویت در عصر جدید، در کتاب خود دوم، کامپیوتر را «خود دوم» نامید. وی در کتاب زندگی در صفحه نمایش: هویت در عصر جدید، تصریح می کند: فضای مجازی جریان عادی از زندگی هر روزه ماست. زندگی در صفحه نمایش با خاموش شدن کامپیوتر یا گوشی همراهِ هوشمند یا فاصله گرفتن از آنها متوقف می شود و در این هنگام رخ نماها/ تصاویر کاربران درحال سکوت کامل درمی آیند گویی در خواب هستند یا به شکلی در کمای مجازی فرو رفته اند. غیبت طولانی مدت در فضای مجازی هم مرگ مجازی شمرده می شود.
این موارد حاکی از فرو رفتن در صفحه نمایش و ترجیح دادن حضور در فضای مجازی بر حضور در جهان فیزیکی است. به یک معنا به ابر حقیقت ژان بودریار نزدیک می شویم که در آن، مجازی واقعی تر از حقیقت شده است.»
یا در ادامه هم می آورد: « دوره جدید، جهان به مثابه منبع انرژی قاب بندی می شود و ما برخلاف گذشته به جهان مجال بودن نمی دهیم و نمی گذاریم جهان خویش را به شیوه خود نشان دهد، بلکه جهان بعنوان امری در دسترس ما برای سامان بخشیدن تلقی می شود. حالا رابطه ما با محیط به ابزار کنترلی که به راحتی آنرا به دلخواه تنظیم می نماییم فروکاسته شده است و این چنین متفاوت از گذشته بر ما منکشف می شود. اقوال مورد اشاره همگی حاکی از تغییر سریع در ذهن آدمی است.»
صلواتی در جایی دیگر هم یادآور می شود: «در گذشته نه چندان دور، فرهنگ، هویت، و دین در جهان آنالوگی جریان داشت و در همین جهان و مختصات فرهنگ، هویت، و دین شکل می گرفت و ادامه حیات می داد، اما امروزه، جهان مجازی زمام فرهنگ، هویت، و دین را به دست گرفته است و این سیطره تا آنجا پیش رفته که جهان آنالوگ هم متأثر از این اثربخشی جهان دیجیتال است.
بنابر اقوال و تحلیل های مذکور میتوان اظهار داشت: فضای مجازی صرف ابزار تسهیل کننده امور نیست، بلکه ابزاری است که ذهن ما را دستخوش تحولاتی می کند. افزون بر آن، به کار گرفتن این ابزار و ورود به دنیای مجازی و ماندن در آن به تغییراتی در ذهن و خلق لزوم نیازمندی به فضای مجازی نیاز دارد.»
وی بعد از آن که فضای مجازی را در رابطه با انسان تعریف می کند و آنرا زمانی معنادار می داند که در یک سوی آن انسان قرار گرفته باشد می نویسد: «ذهن آدمی و باورها، انتخاب ها، و معرفت اوست که در تعاملی دوسویه به سمت شکل گیری فضای مجازی تمایل می یابد و هم از فضای مجازی متأثر می شود.»
علاقه مندان در پشت جلد این کتاب هم می توانند بخوانند: «در کتاب حاضر تحول معرفت شناختی در فضای مجازی در نگاهی ۳۶۰ درجه واکاوی شده است. بعضی از قطاع های پیدا و پنهان این محیط معرفت شناختی بدین قرار است: فراشناخت، انگاره، طرح مفهومی، معرفت، صدق، باور، توجیه، جهان کلمات، معرفت شناسی فردی/ معرفت شناسی اجتماعی، فرایندهای معرفت زا، فرایندهای باورساز، مقاصد معرفتی، مسئولیت معرفتی، تحلیل معرفتی، مرجعیت معرفتی، بیگانگی معرفتی و تمایز ذهن خلاق/ ذهن ثبت کننده. نویسنده در این کتاب به واکاوی تحولات معرفت شناختی در محیط ۳۶۰ درجه بسنده نکرده و راهکارهای فردی و نهادی در رابطه با تحولات مذکور را عرضه کرده است که راهکارهای نهادی ناظر به سیاستگذاری و برنامه ریزی سازمان ها و نهادها در فضای مجازی است.»
منبع: پرسی بلاگ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب