حقیقت فاطمی در آیینه كتاب ها، ۱۲
روایتی مستند از رخدادهای بعد از رحلت پیامبر(ص) در کتاب دختر پیامبر
به گزارش پرسی بلاگ، کتاب دختر پیامبر نوشته محمدعلی جاودان، اثری پژوهشی در حوزه تاریخ صدر اسلام است که با نگاهی تحلیلی، به بازخوانی وقایع مربوط به زندگی و رحلت دختر پیامبر اسلام می پردازد.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، زهرا اسکندری:
نویسنده در این کتاب تلاش نموده با کنار هم قرار دادن گزارش های تاریخی و بررسی تطبیقی روایت ها، تصویری منسجم از رخدادهایی ارائه کند که از مهم ترین نقاط حساس تاریخ اسلام به شمار می آیند. ساختار کتاب بر دو بخش اصلی بنا شده است؛ بخشی که به رویدادهای سیاسی و خانوادگی بعد از رحلت پیامبر(ص) می پردازد و بخشی که جغرافیای تاریخی مدینه و محل دفن را بررسی می کند. لحن اثر پژوهشی و توضیحی است و هدف آن ثبت و تحلیل وقایع، بدون ورود به داوری اعتقادی یا جانبداری تاریخی است.
نویسنده در بخش نخست کتاب، ابتدا وارد فضای سیاسی مدینه بعد از رحلت پیامبر(ص) می شود؛ دوره ای که جامعه اسلامی در آن در وضعیت گذار قرار داشت. خلأ رهبری، اختلاف نظر در رابطه با اداره امور، نقش گروههای مختلف در تصمیم سازی و سرعت ایجاد ساختار جدید حکومتی، محور اصلی این تحلیل هاست. کتاب تلاش می کند این رویدادها را بر طبق گزارش های معتبر تاریخی در یک روایت منسجم قرار دهد.
کتاب نشان میدهد که در ایام نخست بعد از رحلت پیامبر(ص)، جامعه اسلامی با پرسش هایی اساسی در رابطه با مدیریت آینده مواجه بود. گروههای مختلف باتوجه به سابقه اجتماعی، جایگاه قبیله ای و برداشت های متفاوت از مدیریت سیاسی، دیدگاه های متنوعی در رابطه با ادامه مسیر داشتند. به این ترتیب، تشکیل ساختار جدید حکومت به یکی از مهم ترین موضوعات آن دوره تبدیل شد. کتاب این مرحله را بعنوان سرآغاز مجموعه ای از تحولات سیاسی و اجتماعی تحلیل می کند که تاثیر آنها در سالیان بعد هم ادامه یافته است.
پیامدهای ایجاد حکومت جدید
پس از توصیف روند ایجاد ساختار سیاسی تازه، نویسنده به نتایج آن می پردازد؛ پیامدهایی که قسمتی از آنها در ارتباط با اختلاف نظر بر سر اموال متعلق به خاندان پیامبر(ص) و نحوه رسیدگی به آن هاست. مطالبی مانند مالکیت برخی املاک مانند فدک، مدیریت زمینهای عمومی و شیوه ثبت اموال خانوادگی در این بخش مورد بررسی قرار می گیرد. کتاب این مسایل را بعنوان مجموعه ای از چالش های حقوقی، سیاسی و اجتماعی تحلیل می کند و نقش آنها در ایجاد اختلاف های مختلف را توضیح می دهد.
نویسنده در این بخش وارد جنبه های تحلیلی می شود و نشان میدهد که چه طور اختلاف بر سر مالکیت و نحوه اداره اموال، یکی از محورهای مهم در ایجاد تنش های سیاسی آن دوره بوده است. با وجود آنکه داستانهای تاریخی دراین خصوص یکسان نیستند، کتاب تلاش می کند ضمن اشاره به اختلاف ها، دلیلهای ایجاد آنها و زمینه های اجتماعی مؤثر بر این اختلاف ها را توضیح دهد.
از دیگر موضوعات مهم بخش نخست، وضعیت خانواده پیامبر(ص) بعد از رحلت ایشان است. کتاب در این قسمت تمرکز را بر شرایطی می گذارد که خانواده پیامبر در آن دوره با آن روبرو شدند. رویدادهایی مانند رسیدگی به امور خانوادگی، نحوه مواجهه با درخواست ها و حقوق ثبت شده، و اختلاف نظرهای موجود در رابطه با وضعیت اموال، در این بخش تحلیل می شود.
این قسمت با طرح این پرسش پیش می رود که خانواده پیامبر در بین تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوره، چه جایگاهی داشتند و چه عواملی بر نوع تعامل با آنان تاثیر گذار بوده است. نویسنده توضیح می دهد که قسمتی از اختلاف ها به تفاوت برداشت های حقوقی از قوانین زمان پیامبر(ص) بازمی گردد و بخش دیگر به شرایط جدید سیاسی مرتبط می باشد.
بیماری، شهادت و خاکسپاری دختر پیامبر(ص)
در ادامه بخش نخست، کتاب به موضوع بیماری، شهادت و نحوه خاکسپاری پنهانی دختر پیامبر(ص) می پردازد؛ موضوعی که از حساس ترین مباحث تاریخ صدر اسلام به شمار می آید. در این قسمت، نویسنده داستانهای مختلف را دسته بندی می کند و اختلاف های موجود در رابطه با زمان بیماری، مدت آن، نحوه برگزاری مراسم و زمان خاکسپاری را توضیح می دهد.
این بخش از کتاب بر تبیین اختلاف دیدگاه ها متمرکز است. نویسنده بجای عرضه یک روایت واحد، تلاش می کند نشان دهد که چرا در گزارش های تاریخی در رابطه با این رویدادها اختلاف وجود دارد و چه عواملی در ایجاد این تفاوت ها نقش داشته اند. همچون عواملی که در کتاب به آنها اشاره می شود، تفاوت شرایط گزارش گری، فاصله زمانی ثبت وقایع و برداشت های متفاوت از وقایع است. این تحلیل ها سبب شده کتاب، نگاهی بی طرفانه و پژوهشی داشته باشد.
یکی از خصوصیت های مهم کتاب، شیوه تطبیق و مقایسه داستانهای مختلف است. نویسنده در این قسمت تلاش می کند گزارش هایی را که از دوره های مختلف تاریخی باقیمانده اند، کنار یکدیگر قرار دهد و تفاوت های میان آنها را بررسی کند. این مقایسه، نه برای اثبات یک روایت، بلکه برای نشان دادن گستره اختلاف ها و دلیلهای احتمالی آنها صورت می گیرد.
در این شیوه، هرجا روایتها اختلاف دارند، کتاب می کوشد زمینه تاریخی، اجتماعی و سیاسی آنها را تحلیل کند. به این ترتیب، خواننده با مجموعه ای از روایات طبقه بندی شده مواجه می شود و می تواند بدون دخالت تحلیل ارزشی، به برداشت خود برسد. این رویکرد سبب شده کتاب از فضای جدلی فاصله بگیرد و بیشتر بر توضیح و تبیین وقایع تکیه کند.
بخش دوم کتاب با نگاهی جغرافیایی شروع می شود. نویسنده در این بخش به بازسازی فضای مدینه در دوره پیامبر(ص) می پردازد و نشان میدهد که ورود پیامبر به این شهر چه طور سبب ایجاد ساختار جدیدی در آن شد. یکی از محورهای این بازسازی، محل ساخت مسجد مدینه و نحوه توسعه آن در سالیان بعد است.
کتاب توضیح می دهد که مسجد در شروع چه ساختاری داشته، چه طور به مرور گسترش یافته و چه نقش هایی در اداره امور اجتماعی و مذهبی داشته است. این بررسی ها، زمینه لازم را برای طرح مسئله موقعیت خانه پیامبر(ص) و خانه حضرت زهرا(س) فراهم می آورد. نویسنده تلاش می کند با استناد به گزارش های معتبر تاریخی، موقعیت این دو خانه را نسبت به مسجد توضیح دهد. این بخش از کتاب جنبه مکان نگارانه دارد و خواننده را با فضای زندگی پیامبر(ص) در مدینه آشنا می کند.
نویسنده نشان میدهد که خانه دختر پیامبر(ص) چه طور در کنار مسجد قرار داشته، ورودی آن در کدام بخش بوده و ارتباط آن با دیگر خانه ها و حجره ها چه طور بوده است. این بازسازی ذهنی به خواننده کمک می نماید که در درک رویدادهای بخش نخست، تصویر روشن تری از محیط های وقوع آنها داشته باشد.
یکی از بخش های مهم بخش دوم، بررسی بقیع و روضه نبوی است. کتاب تلاش می کند تاریخچه ایجاد این مکان ها، تغییرات آنها با گذشت زمان و جایگاه آنها در زندگی اجتماعی مدینه را توضیح دهد. سپس موضوع تعیین محل دفن دختر پیامبر در قالب تحلیل موقعیت های احتمالی مطرح می شود.
موضوع محل دفن یکی از زمینه هایی است که داستانهای تاریخی در رابطه با آن متفاوت می باشد. در کتاب، این روایتها کنار هم قرار می گیرند و بدون انتخاب یا ترجیح یک روایت، به بررسی مجموعه دلایلی پرداخته می شود که هر دیدگاه را تقویت کرده است.
یکی دیگر از نقاط قوت بخش دوم، کوشش برای بازسازی جغرافیایی مدینه است؛ بازسازی ای که با هدف توضیح بهتر موقعیت خانه ها، قبرستان بقیع و مسیرهای ارتباطی شهر انجام شده است. نویسنده در این قسمت توضیح می دهد که چه طور ساختار شهر مدینه در دوره پیامبر شکل گرفت، خانه ها در چه قسمتهایی قرار داشتند و نقش مسجد در مرکزیت شهر چه طور تعریف شده بود.
کتاب «دختر پیامبر» از ابتدا تا پایان نگاهی پژوهشی دارد و هدف آن بازخوانی وقایع بدون سوگیری است. ساختار کتاب بگونه ای طراحی شده که خواننده در هر بخش با گزارش ها و تحلیل های مرتبط مواجه می شود و در نهایت می تواند برمبنای مجموعه اطلاعات عرضه شده به جمع بندی خود برسد. در این اثر، موضوعات سیاسی، اجتماعی، خانوادگی و جغرافیایی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند تا تصویری چندلایه از دوره مورد بحث عرضه شود.
کتاب «دختر پیامبر» اثری است که تلاش می کند دوره ای حساس از تاریخ اسلام را با نگاهی تحلیلی، مستند بازخوانی کند.
این قسمت با طرح این پرسش پیش می رود که خانواده پیامبر در میان تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوره، چه جایگاهی داشتند و چه عواملی بر نوع تعامل با آنان تأثیرگذار بوده است. نویسنده نشان میدهد که خانه دختر پیامبر(ص) چه طور در کنار مسجد قرار داشته، ورودی آن در کدام بخش بوده و ارتباط آن با دیگر خانه ها و حجره ها چه طور بوده است. نویسنده در این قسمت توضیح می دهد که چه طور ساختار شهر مدینه در دوره پیامبر شکل گرفت، خانه ها در چه قسمت هایی قرار داشتند و نقش مسجد در مرکزیت شهر چه طور تعریف شده بود.
منبع: پرسی بلاگ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب