یادداشت مهمان؛
در جستجوی زمان پیش رو
پرسی بلاگ: مشاور مدیرعامل سابق مؤسسه نمایشگاه های فرهنگی معتقد می باشد حضور در بازار اقتصادی نشر بین الملل، بیش از نمایش آثار، نیازمند رفتار حرفه ای بخش های مختلف منتهی به این حضور است.
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ: كرونا مناسبات نشر در جهان و ایران را وارد تعاریف تازه ای كرده است. خیلی از نمایشگاه های معتبر نشر در جهان به سبب كرونا شكل برگزاری خودرا تغییر داده اند و از سرنوشت نمایشگاه كتاب تهران نیز كماكان خبری نیست. در این میان اما درباره آینده حضور ناشران در بازارهای جهانی و رونق بیزینس آنها و نیز چگونگی حضور ایران در بازار جهانی نشر و كتاب كماكان نظرات مختلفی ارائه می شود.
احمد شاكری مشاور مدیرعامل مؤسسه نمایشگاه های فرهنگی ایران در امور بین المللی در مقاله ای كه در ادامه می خوانید تحلیلی جامع از وضعیت حضور در بازارهای جهانی نشر و ضرورت آینده نگری درباره آن ارائه كرده است.
مشروح متن مقاله مذكور به شرح زیر است:
این روزها نگاهی مختصر به آمار و اخبار نمایشگاه های مختلف بین المللی گویاست كه شرایط برخلاف پیش بینی های سال قبل صاحب نظران به سمت و سویی دیگر می رود؛ از تعطیلی تا بلاتكلیفی در برگزاری این نمایشگاه ها شامل هنری، گردشگری، اقتصادی و البته كتاب. هرچند ارقام گردش مالی و ضررهای وارده به كسب و كار دیگر حوزه ها بیشتر از نمایشگاه های كتاب بنظر می رسد ولی همین ركود خود موجب چاره اندیشی كارشناسان و ناكارشناسان این حوزه برای یافتن امكان های جایگزین پیش رو شده است. محاسباتی كه قبل تر در هیچگونه آینده نگری نمی گنجید و نقشه راهی كه لاجرم نیاز به بازنگری و چاره اندیشی دارد. نگاهی كه با بهره بردن از شرایط غیرقابل پیش بینی، بتواند برنامه ریزی و تقویت بضاعت موجود را به همراه داشته باشد و تلاش نماید طرحی نو دراندازد. بر همین مبنا نمایشگاه هایی نظیر بولونیا به دنبال یافتن جایگزینی همچون نمایشگاه مجازی برای دوره اخیر خود افتادند و برخی نیز از خیر برگزاری این دوره گذشتند و نمایشگاه كتاب فرانكفورت، بعنوان معتبرترین نمایشگاه كتاب بین المللی، كماكان منتظر بررسی شرایط جدید مهار بیماری كروناست. شرایطی كه زنگ های بستن مرزهای اتحادیه اروپا تا دست كم ماه سپتامبر را به صدا درآورده و همین مورد لزوم توجه به صورت بندی جدید حضور در نمایشگاه های مختلف بین المللی و حمایت و جبران لطمه های اقتصادی حاصل از بحران جهانی كرونا را بیشتر می كند. یادداشت حاضر می كوشد با نیم نگاهی به گذشته و حال برخی مسائل نشر بین الملل، پیشنهاداتی درباب آینده و افق پیش روی آن ارائه نماید. افقی كه علاوه بر حقیقت می تواند ریشه در مجاز نیز داشته باشد.
می گویند آینده پژوهی ترسیم آینده های ممكن و كوشش برای دخالت و دست كاری در آینده بر اساس سناریوهای ممكن و تغییر این سناریوها به نفع خود است. در حقیقت مسئله اصلی در روند آینده پژوهی یك رویداد، شكل دادن و تعریف «مجموعه آینده» های احتمالی است. حال سؤالی كه مطرح می شود این است كه چگونه می خواهیم در میانه آینده مبهم صنعت نشر بین المللی، برای نشر ایران راه های متفاوتی از مسیرهای آزموده شده طراحی كنیم؟ چگونه می توان شرایط را از شرایط واقع به شرایطی كه خودمان می خواهیم، تغییر دهیم؟ و چه روش هایی باید به كار ببریم؟ چگونه در بین تهدید پیش آمده حاصل از كرونا می توان آنرا به فرصت تبدیل كرد؟ چگونه در شرایط پیش آمده حاصل از كرونا و احتمال حذف نمایشگاه فیزیكی، به سمت راه كارهای مطابق با وضعیت جدید پیش رفت؟
بازخوانی مقطع ده ساله حضور در نمایشگاه های بین المللی كتاب گویای منحنی رشد و صعود مسیر طی شده در این مقطع زمانی است. مسیری كه برآیند تلاش چندین مجموعه جهت حضور متفاوت و با نگاهی به چشم انداز این حضور در سالیان آتی بوده است؛ حضوری كه با قوت ها و ضعف های خودش، برمبنای نگاه مدیریتی اوج و حضیض خودش را داشته است. بنظر می رسد حضور در هر فعالیتی، نیازمند تعریف و بازنگری استانداردهای منحصر به خود و ضرورت نقد صریح و مصلحانه كارنامه ارائه شده در هر مقطع است؛ نقدی كه از نخستین حلقه تولید اثر تا انتهای حلقه را در برگرفته و تنها ناظر به روند اجرای كار نیست. هرچند برخی منتقدان می گویند یكی از معضلات مهم در منش حرفه ای نشر بین الملل كشورمان رفتار جزیره ای زنجیره های مختلف این حلقه از یك طرف و گاهی به كارگیری یك نسخه واحد و یك نقشه راه در قبال نمایشگاه های كاملاً متفاوت از جانب دیگر بوده است؛ اما در حقیقت نه فقط یك سناریو پاسخگوی حضور نشر كشورمان نیست بلكه حضور در هر نمایشگاهی نیاز به طراحی سناریوهای مخصوص به خود دارد.
به نظر می رسد همچون مشكلات اجرایی این مسیر، نحوه برخورد با پیش پذیرفته های ذهنی فعالان این حوزه است. پیش پذیرفته ها مجموعه داده ها و مسیرهایی هستند كه نه فقط به وجودشان عادت كرده ایم، بلكه درباره آنها بحث و گفتگو هم نمی نماییم و آنها را بعنوان امر بدیهی، شناخته شده، حقیقی یا واقعی می پذیریم. پرسش ها یكی از راه كارهای چالش با این پیش پذیرفته هاست. پرسش هایی كه همچون آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱. آیا رفتار فعالان نشر ایران را می توان همانند یك رفتار نشر بین المللی تلقی كرد؟ و ساختار مدیریتی نشر بین الملل ایران هم اكنون چگونه است؟
۲. دلیلهای عدم رغبت برخی ناشران بین المللی برای حضور در نشر ایران چیست؟ و چه راهكارهایی برای جذب ناشران خارجی و حضور آنها در گذشته اجرا شده و در آینده پیش رو پیشنهاد می شود؟
۳. در مقایسه با سایر نمایشگاه های بین المللی كتاب، نمایشگاه كتاب تهران چه مزیت ها و چه ضعف هایی دارد؟
۴. نكات مثبت و منفی حضور دولتی و همین طور خصوصی در نشر بین الملل چیست؟
۵. چه مشكلاتی در ارتباط با نشر بین الملل، مسائل مربوط به گمرك، پست، حمل و نقل و مبادلات مالی وجود دارد؟
۶. ایجاد آژانس های ادبی و پشتیبانی از آنها در كشورمان در قبال كاركرد آ نها در بخش بین الملل تا چه حد تأثیرگذار بوده است؟
همچنین بنظر می رسد نیاز است درباب جایگاه نشر ایران در بازار نشر كشورهای دیگر نیز تأملی جدی نمود. جایگاهی كه در صورت عملكرد ضعیف، موجب جابجایی فرصتها و تهدیدها می شود. از چگونگی تدبیر در وحدت رویه در اجرای دیپلماسی فرهنگی و اقتصادی با مدنظر قراردادن رئوس دغدغه های ترسیم شده؛ نحوه حضور ایران در دیگر كشورها (نمایشگاه های كتاب برون مرزی و مراوده با ناشران بین المللی)؛ نحوه حضور ناشران دیگر كشورها در ایران (نمایشگاه بین المللی كتاب تهران و موزعان نشر)؛ شكل های مختلف حضور در نشر بین الملل و چگونگی حضور در بازار اقتصادی نشر كشورها با ضریب اطمینان بیشتر؛ تا بحث امكان های پیش رو و جایگزین كپی رایت در مراودات نشر و كتاب.
بنابراین در ترسیم آینده پیش رو و بمنظور ارتقای كیفیت حضور در نشر بین الملل، علاوه بر لزوم توجه به دغدغه های كلان فرهنگی، بنظر می رسد توجه به چندین مساله نیز ضروریست: یافتن روش هایی كه بتواند وجهه و تصویر نشر ایران را در عرصه بین المللی ارتقا بخشد؛ شناسایی ضعف ها و نقاط قوت این حوزه؛ تعیین جایگاه و حضور نهادها و تشكل های نشر در اجرایی نمودن اهداف حضور قوی در نشر بین الملل و بالخصوص نشر كشورهای منطقه؛ یافتن راهكارهای جایگزین برای فروش حق نشر آثار و ارتباط با ناشران بین المللی.
یكی از رفتارهای مهم در این عرصه، توجه به مساله تولید محتوا بوده است. هر چند در خلال این سال ها كتابهای مختلفی در حوزه های مختلف از زبان فارسی به زبان های دیگر راسا با تعامل خود ناشران و یا با حمایت ترجمه شده اند و شمار و گستردگی حوزه جغرافیایی این ترجمه ها جای امیدواری است اما عموم مراكز فعال در زمینه ترجمه معكوس، به صورت موازی و گاه تكراری پروژه هایی را دنبال می كنند. بنظر می رسد خروجی كار این مراكز نیز كمتر در نمایشگاه های كتاب داخلی دیده می شود و در فروشگاه های كتاب داخل نیز آن طور كه باید، نه مخاطبی دارند و نه مجال نمایش و فروش می یابند.
از طرف دیگر، زمینه توزیع این آثار، حتی در داخل، روشن نیست و به فرض وجود مخاطب نیز معین نمی باشد كه این كتاب ها را باید از كدام كتابفروشی ها (غیر از انتشارات خاص هر مركز) تهیه كرد؟ همین طور زمینه توزیع این كتاب ها در شبكه های توزیع دولتی نظیر رایزنی های كشورمان و بخش خصوصی نیز چندان شفاف نیست و روابط ساختاری و تعریف شده بین مراكز ترجمه و نهادهای متولی وجود ندارد؛ یا اگر در چارچوب مشخصی پیش بینی شده است، همكاری ها در سطح عملی و اجرایی تعریف نشده است و از روی كاغذ فراتر نرفته است. از طرف دیگر، زمینه معرفی كتاب ها برای مخاطب خارجی زبان، در چارچوب های مرسوم نظیر مشاركت در نمایشگاه های فرهنگی و بین المللی و معرفی و رونمایی كتاب و همین طور عقد قرارداد فروش حق چاپ كتاب ترجمه شده به ناشران خارجی تا نشر دیجیتال برمبنای روال منسجمی تعریف نشده است و این روال گاه تابع روابط ویژه ای است كه فرصت برابر برای حضور و رقابت ناشران فعال دراین زمینه را فراهم نمی نماید. شاید برگزاری «نمایشگاه تخصصی و اختصاصی در زمینه های ترجمه و نشر»، هرچند مجازی، بتواند ضمن ساماندهی این عرصه، فعالان این حوزه را به یكدیگر نزدیك تر كند؛ زمینه دیدار و گفت وگوی اهل قلم و مترجمان و ویراستاران و طراحان را با سیاست گذاران و تصمیم سازان و تصمیم گیران خرد و كلان در مراكز عمومی و خصوصی پژوهشی و انتشاراتی فراهم آورد. در اصل با عرضه محصولات نهایی، سطح علمی ترجمه ها و جلوه های بصری و فیزیكی و قالب عرضه آنها در معرض دید مخاطبان قرار می گیرد و موجب می شود در زمان ركود نمایشگاه های حقیقی، فرصتی فراهم گردد تا فعالان نشر بین الملل با تهیه و تولید كاتالوگ های تخصصی چند زبانه برای معرفی كتاب و نویسنده و مترجم و ناشر در حوزه های مختلف جغرافیایی و زبانی با همكاری نهادهای مسؤول، مقدمات حضور فعال در دوره های آتی نمایشگاه های بین المللی كتاب را رقم بزنند.
با تأملی بر حضور در نمایشگاه های بین المللی بعنوان فرصت عرضه و تعامل با فعالان این حوزه، با تمامی نقدها و لطمه شناسی ها و پیشنهادها می توان دریافت كه حضور در بازار اقتصادی نشر بین الملل، بیش از نمایش آثار، نیازمند رفتار حرفه ای بخش های مختلف منتهی به این حضور است. نكته ای كه باتوجه به فرصت پیش آمده تا از سرگیری مجدد یا تغییر شكل آن، همدلی و همكاری نهادهای مختلف داخلی و در كنار آن رفتار حرفه ای حلقه های مختلف نشر از آژانس و ناشر تا رایزنی های فرهنگی كشورمان در دیگر كشورها را می طلبد. رفتاری كه بیش از آن كه درصدد خطایابی و عملكرد جزیره ای باشد، با برنامه ریزی و هماهنگی اجزای این حلقه، یاری رسان و مكمل یكدیگر باشد. نتیجه ای كه علاوه بر اهداف فرهنگی، به حیات اقتصادی پدیدآورندگان یك اثر به بهترین وجه ممكن، كمك نماید.
منبع: پرسی بلاگ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب