رایزن فرهنگی ایران در دهلی نو با پرسی بلاگ مطرح كرد؛
شعر مقاومت ما در هند پرطرفدار است
پرسی بلاگ: محمدعلی ربانی می گوید که پیشینه روابط فرهنگی ایران و هند بسیار طولانی است و امروزه هم آثار ایرانی بخصوص شعر مقاومت ایران، در هند طرفداران بسیاری دارد.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: پیوندهای فرهنگی و سیاسی میان ایران و هند به دوران قبل از تاریخ بر می گردد. شواهد و آثار تاریخی وجود دارد که نشانگر پیوندهای بسیار صمیمانه بین دو قوم ایرانی و هندی است. آثار بسیار شامل نسخ خطی و آثار نگارگری مشترک میان دو فرهنگ و همینطور رواج زبان فارسی در هند برای سده ها همچون نشانه های این پیوند است.
از برنامه هایی که هم اکنون در هند انجام می شود میتوان از ترویج زبان فارسی معرفی فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی، معرفی مبانی انقلاب، شناخت جریان های فرهنگی هند، حفظ هویت فرهنگی ایرانی ها مقیم، تحکیم روابط فرهنگی ایران و هند و… نام برد که از جانب رایزنی فرهنگی کشورمان در دهلی نو انجام می شود.
آنچه در ادامه می خوانید، حاصل گفتگو با محمدعلی ربانی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو است. او فارغ التحصیل دکترای تاریخ تشیع است که تابحال تجربه هایی در کشورهای تایلند و اندونزی بعنوان رایزن فرهنگی ایران و همچنین، معاون اداره کل فرهنگی آسیا و رئیس مرکز مطالعات فرهنگی بین المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و انتشار سه کتاب و ده ها مقاله در حوزه های تقریب مذاهب، مطالعات فرهنگی و تاریخی کسب کرده است.
*روابط ایران و هند بجز برهه هایی کوتاه در تاریخ همچون حمله نادرشاه به هند، همیشه فرهنگی و مسالمت آمیز بوده است. شاهد مثال آن حضور بعضی از شاعران و هنرمندان ایران در این کشور در دوره های مختلف تاریخی و همینطور رواج زبان فارسی در بین مردم و دربارها و البته حضور پارسی سرایان بسیار هندی است. این روابط را چطور ارزیابی می کنید و این پیشینه چه تاثیری در روابط امروز خواهد داشت؟
روابط ایران و هند از نمونه های موفق و تأثیرگذار مناسبات و تعاملات میان ملت ها در طول تاریخ گذشته محسوب می شود. این خصوصیت خاص به علل مختلفی شکل گرفته است. اولاً این که کمتر ملتی را میتوان یافت که از حیث پیشینه و قدمت دارای چنین دیرینگی و قدمت تاریخی در مناسبات و تعاملات با مردم ایران باشد. قدمتی که قریب به دو هزار سال قدمت و سابقه برمی گردد و ایرانی و هندی خویش را از نژاد واحد و هم خون و برادر می دانند.
نکته دیگر این که این مناسبات و تعاملات به طور عمده بر پایه فرهنگ دوسویه بوده است و ایرانی ها و هندی ها در طول تاریخ گذشته تلاش کرده اند تا از راه تعاملات فرهنگ محور نوعی تشریک مساعی مشترکی را به دنبال ریزی و تکامل عناصر تمدنی خود شکل دهند و از یکدیگر در راه رشد و تعالی خود بهره گیرند.
نکته اساسی دیگر این که هر چند امروزه مناسبات و روابط ایران هند در دوره معاصر تحت تاثیر تحولات و پدیده های سیاسی دارای فراز و فرود بوده و نسبت به گذشته بسیار افول کرده است، ولی امروزه هم هند را باید موزه و آرشیوی زنده از تاریخ روابط فرهنگی ایران و هند خواند که در آن میلیونها اثر و سند و شواهد و مستندات تاریخی در چارچوب بناها، یادبودها اسناد و نسخ خطی و سنت ها و ارزش های فرهنگی و اجتماعی و همچنین، زبان نمود و بروز یافته و بر عمق تعاملات گسترده و عمیق دو ملت دلالت دارد.
نکته مهم دیگر اینکه؛ بر مبنای اسناد بالا دستی همچون بیانیه گام دوم انقلاب و سند چشم انداز راهبردی فرهنگی کشورمان در هند و جزو اولویت های مهم رایزنان فرهنگی در خارج از کشور در حوزه روابط فرهنگی بین المللی جمهوری اسلامی ایران شمرده می شود.
این اهمیت به لحاظ راهبردی علاوه بر جایگاه مهم هند در متطقه و ظرفیت های مهم آن در تعاملات تجاری و سیاسی ایران ظرفیت های فرهنگی و میراث مشترک تاریخی تمدنی موجود در هند است که بر این اهمیت و اولویت تاکید دارد. همانگونه که در گذشته تاریخی هند، شریک راهبردی ایران در میان المللی سازی و توسعه و گسترش فرهنگ و ادب و تمدن ایرانی اسلامی بشمار می آمد، امروزه هم روابط فرهنگی ایران و هند می تواند در ترویج و گسترش فرهنگ و ادب اسلامی و ایرانی که مهم ترین خصوصیت آن عقلانیت اعتدال و معنویت گرایی است، مشارکت راهبردی داشته باشد.
*درباره توافق نامه های فرهنگی درخلال دو کشور توضیح دهید؟
خوشبختانه ایران و هند از مجموعه ای از توافقات و اسناد فرهنگی و علمی دوجانبه برخوردار می باشند که خود دلیل بر تمایل و اراده جدی طرفین بر توسعه همکاری هاست. موافقتنامه فرهنگی ایران و هند سند جامعی از همکاری ها را پیشبینی و بسترسازی کرده است که در چارچوب طرح مبادلات مورد توافق دو کشور قابلیت اجرایی دارد.
هند را باید موزه و آرشیوی زنده از تاریخ روابط فرهنگی ایران و هند خواند که در آن میلیونها اثر و سند و شواهد و مستندات تاریخی در چارچوب بناها، یادبودها اسناد و نسخ خطی و سنت ها و ارزش های فرهنگی و اجتماعی و همچنین، زبان نمود و بروز یافته و بر عمق تعاملات گسترده و عمیق دو ملت دلالت دارد افزون بر آن مجموعه ای از اسناد و توافقات علمی و فرهنگی بین نهادهای فرهنگی و دانشگاهی دو کشور متعقد شده که هریک ظرفیت مناسبی جهت همکاریهای دوجانبه به حساب می آید. همچون این توافقات اسنادی است که سازمان فرهنگ با نهادهای فرهنگی و دینی هند در زمینه های مختلف همچون گفت وگوهای دینی امضا نموده است. هر چند باید اذعان کرد متأسفانه طی سالهای اخیر به سبب حاکم شدن برخی رویکردها و سیاست ها در هند اجرای این اسناد مسیر عملی دراز و دشواری را طی می کند و فرصت های اجرای آن نسبت به گذشته دشوارتر شده است.
*عملکرد رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو هندوستان طی یک سال قبل چگونه بوده است و چه برنامه هایی را اجرا کرده اید؟
هرچند به سبب فضا و ظرفیت بزرگ هند و حاکم شدن شرایط کرونا نسبت تلاش ها و فعالیتهای رایزنی با سطح مطلوب فاصله دارد، ولی تلاش رایزنی طی یکسال گذشته بر آن بوده است تا از راه افزایش سهم واسطه گری خود در ایجاد و توسعه همکاری ها و ارتباطات میان مراکز دانشگاهی و فرهنگی هند، تلاش در تولید و نشر منابع و ادبیات در معرفی فرهنگ و ارزش های فرهنگی ایران اسلامی به نخبگان، گسترش فعالیت در بسترهای مجازی و شبکه های دیجیتالی افزایش حضور و تعامل در رسانه های هند، گسترش مطالعات بنیادین در حوزه هندپژوهی معاصر انتشار نشریات علمی برای نخبگان و برخی فعالیتهای دیگر علاوه بر تنوع بخشی مخاطبان در ارتقا و کیفی سازی عملکرد نمایندگی و اصلاح تصویرها از ایران و هند معاصر بکوشد.
از آنجاییکه ارتباط با نخبگان و اندیشمندان کارآمدترین روش داد و ستد فرهنگی است، چه برنامه ای برای حضور نخبگان فرهنگی و هنری و دینی ایرانی در کشور هند دارید؟
هرچند در دوره های گذشته فعالیتهای پرارزش و تأثیرگذاری در تعاملات نخبگی سامان گرفته است ولی شرایط کرونا و محدودیت های بودجه ما را تشویق نموده است تا با پرهیز از کمیت گرایی فعالیت بر نگاههای بلند مدت و با تمرکز بر تعاملات با نخبگان مسیر فعالیت ها را در جهت تقویت کیفی و تأثیرگذاری هر چه بیشتر آن هموارتر نماییم.
از این رو تلاش شده است با تسهیل ارتباطات و همکاری ها میان دانشگاه ها و نخبگان دو کشور سهم نخبگان دانشگاهی در تعاملات فرهنگی را افزایش و از ظرفیت آنان بیشتر بهره گیری به عمل آید.
نکته حائز اهمیت دیگر اینکه، روابط فرهنگی ضرورتاً می بایستی بر پایه مطالعات و پژوهش های علمی و واقع بینانه شکل گیرد به نظر می رسد یکی از ضعف های مهم در دیپلماسی فرهنگی که بعضاً باعث نتایج منفی و افزایش هزینه ها می شود، این است که بعضاً درک علمی و استراتژیک از حقیقت ها و پدیده های فرهنگی جهت تنظیم درست سیاست ها و رویکردها و عملکردهای فرهنگی وجود ندارد.
مضاف بر آنکه امروزه سرعت رشد تحولات و شکل گیری عناصر و پدیده های جدید در دیپلماسی فرهنگی بگونه ای است که روش ها و سنت های گذشته در تعاملات و دیپلماسی فرهنگی جوابگو نبوده و نیازمند باز مهندسی بر مبنای درک عالمانه پژوهش محور و حقیقت گرایانه است.
طبیعتاً در چنین شرایطی سهم نخبگان برای کمک به رسیدن به تصویرسازی درست و علمی از روابط میان دو کشور حایز اهمیت است و این مورد در روابط ایران وهند به سبب غلبه نگاههای گذشته نگر تاریخی و همچنین، گستردگی و عمق تحولات فرهنگی اجتماعی و سیاسی در هند معاصر بسیار حایز اهمیت بوده و امری اجتناب ناپذیر به نظر می آید. به باور بنده در کشور پُرجمعیتی همانند هند و با عنایت به محدودیت های موجود تعاملات فرهنگی مؤثر می بایستی بر مبنای تمرکز بر نخبگان شکل گیرد تا از کارارایی و تاثیرگذاری و پایداری مناسب تری برخوردار شود.
*کدام یک از دانشگاه های هند در حوزه زبان فارسی فعال هستند؟
علیرغم تحولات و سیر نزولی و پُرشیب در افول زبان فارسی در هند معاصر و کاهش شدید جایگاه زبان فارسی در این کشور، امروزه هند بعد از ایران دومین کشوری است که زبان فارسی در مراکز دانشگاهی آن در چارچوب دپارتمان های زبان فارسی ومراکز تحقیقات زبان فارسی و مطالعات ایران حضور دارد.
در گذشته ای نه چندان دور بیشتر از ۶۰ مرکز دانشگاهی زبان فارسی را در دوره های مختلف در مقاطع لیسانس ارشد و دکتری تدریس می کردند که امروزه این رقم به قریب ۴۹ مرکز کاهش یافته است.
علاوه بر دپارتمان های زبان فارسی در دانشگاه های هند که هزاران استاد و دانشجو در مقاطع مختلف دانشگاهی در آن مشغول به تدریس و تحصیل هستند، مجموعه ای از مراکز دولتی و غیر دولتی همانند مؤسسه فروغ اردو مدارس دینی، مدارس عصری و دولتی هم به آموزش زبان فارسی اشتغال دارند.
خوشبختانه در سند آموزشی ملی هند مبحث تدریس زبان فارسی در مدارس دولتی بعنوان زبان کلاسیک مورد توجه قرار گرفته و دولت هند آموزش زبان فارسی برای دانش آموزان را امری مفید جهت حفظ میراث ادبی و تاریخی هند می داند.
سرعت رشد تحولات و شکل گیری عناصر و پدیده های جدید در دیپلماسی فرهنگی بگونه ای است که روش ها و سنت های گذشته در تعاملات و دیپلماسی فرهنگی جوابگو نبوده و نیازمند باز مهندسی بر مبنای درک عالمانه پژوهش محور و حقیقت گرایانه است عمده ترین دانشگاه های دولتی هند همانند دانشگاه دولتی دهلی دانشگاه جواهر لعل نهرو، دانشگاه جامعه ملیه اسلامیه، دانشگاه علیگر، دانشگاه حیدرآباد و دهها دانشگاه بزرگ دیگر دارای دپارتمان های فعال زبان فارسی هستند و صدها دانشجو در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در آن مشغول به تحصیل هستند.
*برای تدریس زبان و ادبیات فارسی از اساتید ایرانی بهره گرفته شده است یا اساتید بومی؟
در گذشته اساتید زبان فارسی ایرانی در بعضی دانشگاه های هند حضور داشتند متاسفانه مدتی است به سبب شرایط کرونا امکان حضور اساتید ایرانی فراهم نیست واین مراکز و دپارتمان ها توسط اساتید بومی که بعضاً از دانشگاه های ایران فارغ التحصیل شده اند مدیریت می شود.
*آثار بزرگان ادب فارسی چه جایگاه و اهمیتی در هند دارند؟ در مورد مفاخر و مشاهیر ایران چون «سعدی» و «حافظ» و… چه اقداماتی داشتید؟
اصولاً وقتی از زبان و شعر و ادب فارسی سخن می گوییم ضرورتاً هند بخشی از دامنه زبان فارسی بخصوص شعر و ادب به حساب می آید و بدون در نظر گرفتن هند و شاعران بزرگ پارسی گوی ان تاریخ ادبیات و شعر فارسی ناقص خواهد بود.
همانگونه که سبک هندی بخش لاینفک از سبک شناسی و تاریخ ادبیات و شعر فارسی بشمار می رود، هند سهم و نقش عمده و قابل توجهی در بالندگی رشد شعر زبان فارسی برعهده داشته و علاوه بر نقشی که هندی ها در معرفی و نشر آثار ادب فارسی به جهان و بین المللی سازی شاعران بزرگی چون همانند حافظ و سعدی و فردوسی و مولانا و خیام و… بر عهده داشته اند، شاعران پارسی گوی بزرگ هندی همانند بی دل دهلوی امیر خسرو دهلوی غالب و صدها شاعر بزرگ دیگر که آثار پرارزش و سترگی از شعر و ادب فارسی از خود به یادگار گذاشته اند در شکل دهی بنای استوار و سترگ ادب فارسی در خلال قرون گذشته سهم و نقش مهمی بر عهده داشتند. ازاین رو هندی ها همواره زبان فارسی را بخشی از فرهنگ تاریخ و ادبیات خود می دانسته و در گسترش و نشر آن کوشیده اند.
*در حال حاضر ما چقدر نسخه خطی در هند داریم؟ این نسخ خطی در کجا نگهداری می شود؟
هند را باید دارای بزرگترین میراث مکتوب و نسخ خطی فارسی در جهان برشمرد. میلیونها نسخه خطی که در چارچوب سند و کتاب در کتابخانه ها، مراکز آرشیو و مراکز فرهنگی و تاریخی دولتی و شخصی در هند موجود است، آنرا به مرکز بزرگ نسخ خطی و میراث مکتوب در جهان تبدیل نموده است.
این مجموعه های عظیم از میراث مکتوب امروزه در مراکز آرشیو ملی، کتابخانه ها، دانشگاه ها، مدارس دینی، کتابخانه های شخصی، مراکز تاریخی و فرهنگی نگهداری می شود و یکی از ظرفیت های مشترک تاریخی و فرهنگی ایران و هند به حساب می آید و فرصت مهمی جهت همکاری علمی فرهنگی دو کشور است.
*درباره آثار چاپی و ترجمه شده رایزنی فرهنگی کشورمان در دهلی نو بگویید. آیا از طرح تاپ در هند استقبال شده است؟ از مهم ترین آثار چاپ شده را نام ببرید. بخصوص در حوزه دفاع مقدس و انقلاب اسلامی.
هند در طول چند قرن گذشته پیشتاز در صنعت چاپ و نشر بوده و امروزه هم یکی از حوزه های فعال در این کشور به حساب می آید. خوشبختانه علاقه مندی هندی ها به فرهنگ اسلامی ایرانی و زبان فارسی مشوقی بوده برای مراکز ترجمه و نشر بومی هند که هرساله خود در حوزه ترجمه ونشر آثار در ارتباط با ادبیات فارسی و ایران فعال باشند.
طبیعتاً از آنجائیکه ترجمه و نشر یکی از حوزه های مهم و تأثیرگذار دیپلماسی فرهنگی به حساب می آید این حوزه همواره مورد توجه رایزنی فرهنگی بوده و طی چهل سال قبل صدها کتاب از جانب رایزنی و دیگر نهادهای فرهنگی ایرانی پیرامون موضوعات ایران اسلام انقلاب اسلامی وادبیات فارسی وتاریخ ترجمه و انتشار یافته است.
ظرفیت های همکاری در مورد طرح تاپ در هند مناسب می باشد، هر چند طی دوسال گذشته به سبب شرایط کرونا، ناشران این همکاری همچون گذشته صورت نمی گیرد. مهم ترین آثاری که تابحال از جانب رایزنی فرهنگی ایران در دهلی نو انتشار یافته در ارتباط با حوزه ادبیات همچون شعر معاصر، شعر مقاومت، تشویق اساتید هندی به تولید ادبیات و ارائه اثر در حوزه شعر و ادب و همچنین، ترجمه و نشر بعضی از رُمان ها و آثار ادبی دفاع مقدس همانند گلستان بیست و هشتم، پایی که جا ماند و رُمانی در مورد شهید سلیمانی بوده است.
مترجمان دو کشور تا چه اندازه در انتقال فرهنگ دو کشور مؤثر بودند؟
شاعران، ادیبان و مترجمان عناصر اصلی و تأثیر گذار در مناسبات فرهنگی ایران و هند طی قرون گذشته بشمار می روند. اصولاً بخش عمده از هند پژوهی و ایران پژوهی در دو کشور توسط مترجمان صورت گرفته است و سیر ترجمه اثار در دو کشور سابقه ای بیشتر از هزار ساله دارد.
ترجمه آثاری چون کلیله و دمنه، ترجمه منابع دینی هندو به فارسی و متقابلاً ترجمه و نشر خیلی از آثار ادبی و عرفانی فارسی به زبان های اردو، هندی، سانسکریت و سایر زبان های رایج در هند از دیرباز وجود داشته و یکی از شاهراه های اصلی در تعاملات و گفت وگوهای فرهنگی دو ملت بشمار می آمده است.
*برگزاری دوره فرصت های مطالعاتی در کشورمان چه تأثیری در یادگیری این زبان شیرین و آشنایی با فرهنگ کهن ایرانی دارد؟
طبیعتاً حضور و آموزش اساتید و دانشجویان هندی در ایران جهت گذراندن دوره های آموزش زبان فارسی از ضروری ترین و موثرترین سازوکارهای در ارتباط با حفظ و گسترش زبان فارسی در هند به حساب می آید. این مهم از آن جهت حائز اهمیت می باشد که امروزه زبان فازسی در مراکز دانشگاهی هند بشدت گذشته نگر تاریخی و دجار توقف و نقصان گشته و بعضاً حتی اساتید زبان فارسی هم از مکالمه درست این زبان و ادبیات معاصر و تحولات به روز آن دور مانده اند.
علاقه مندی هندی ها به فرهنگ اسلامی ایرانی و زبان فارسی مشوقی بوده برای مراکز ترجمه و نشر بومی هند که هرساله خود در حوزه ترجمه ونشر آثار در ارتباط با ادبیات فارسی و ایران فعال باش
*از تاریخچه گفت وگوهای دینی بین ایران و هند بگویید؟ به نظر شما، چه موضوع هایی باید در گفت وگوهای دینی بین ایران و هند تاکید شود؟
پیشینه گفت وگوهای دینی ایران و هند به قرن های گذشته بخصوص در دوره دارلشکوه باز می گردد. مضاعف بر انکه بخشی از تاریخ تعاملات فکری و فرهنگی دو کشور در ارتباط با ترجمه منابع دینی دو کشور و همچنین، تاثیر متقابل تفکر مذهبی مسلمانان و هندوها از یکدیگر بخصوص در حوزه عرفان اسلامی و برخی نگره های کلامی و سنت های دینی شکل گرفته است بخشی از این گفت وگوها را امروزه در بین مسلمانان و هندوها شاهدیم.
موضوع گفت وگوهای دینی نظام مند ایران و هند چند سالی است که بر مبنای توافق بعمل آمده میان سازمان فرهنگ و شورای روابط فرهنگی هند سامان یافته و تابحال دوران برگزار گشته است. مقدمات برگزاری سومین دور آن فراهم آمده و موضوعات و دغدغه های مشترک فراوانی وجود دارد که امکان گفتگو برای تفاهم و همکاری مشترک را بخصوص در زمینه عرفان معنویت گرایی اعتدال و چالش های انسان معاصر فراهم آورده است.
*تکثر مذهبی در هند را چطور می بینید؟
هند سرزمین فرهنگ ها و مذاهب بشمار می رود و موزه ای از رنگارنگی تکثر فرهنگی قومی و مذهبی است. بخشی از این رنگارنگی و تنوع، ظرفیت ها و زمینه های مشترکی هستند که میراث مشترک دو کشور بشمار می روند البته ذکر این نکته حائز اهمیت می باشد که در هند معاصر بخصوص در سالهای اخیر تحولات و چرخش های قابل توجهی در حوزه های فرهنگی و فکری درحال شکل گیری است که غفلت از آن و نداشتن درک درست و عالمانه از این تحولات می تواند ما را گرفتار سردرگمی کرده و آثار نامطلوبی بدنبال داشته باشد.
*نگاه مردم هند به ایرانی ها و فرهنگ ایرانی چگونه است؟
از بزرگترین و مهم ترین سرمایه های موجود ایران در هند تصویرهای ذهنی مثبت بخش مهم جامعه هند نسبت به ایران است. این سرمایه عظیم امروزه به سبب این که عمده تاریخی است و همچنین، به شدت از جانب رقبای ایران بخصوص امریکا درحال تخریب است، با چالش روبرو شده است. هر چند تلاش مضاعفی توسط رایزنی فرهنگی کشورمان در دهلی نو صورت گرفته است تا علاوه بر حفظ تصویرهای ذهنی مثبت تاریخی جامعه هند را بخصوص نسل جوان ان را با ایران معاصر هم آشنا سازد ولی طبیعتاً به سبب وسعت و دامته ظرفیت های کاری و حجم مخاطب و هم تلاشهای گسترده رقبا بخصوص رسانه های غریی این تلاش ها با مشکلات و موانعی مواجه می باشد.
*چگونه میتوان حضور فرهنگی ایران در هندوستان را تداوم و قدرت بخشید؟
بخش مهمی از تداوم حضور فرهنگی ایران در هند ناشی از کوشش برای حفظ و توسعه میراث مشترک فرهنگی و تاریخی است. میراث مکتوب ارزش ها و سنت های مشترکی که طی قرون گذشته از راه عناصر ادبی شاعران، ادیبان و متفکران شکل گرفته است باید حفظ شود. مضاف بر آن، تصویرسازی های مثبت و درک درست و واقعی از هند و ایران بخصوص توسط نخبگان باید شکل گیرد و تعاملات فرهنگی دو کشور همچون گذشته و تجربه موفق تاریخی گذشته برپایه فرهنگ دوسویه و گفتگو محور و تعاملی باشد تا پایدار و سازنده باشد.
لازم است، با پرهیز از مناسبت گرایی روزمرگی و نگاههای تبلیغی تعاملات فرهنگی ایران و هند را در بستر پایدار و سازنده روابط فرهنگی که دارای بار مفهومی خاص خود است، دنبال نماییم.
منبع: persiblog.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب