صددرصد روحم ایرانی است
پرسی بلاگ: آذرتاش آذرنوش که ۱۵ مهر روز درگذشت اوست؛ عمر خودرا صرف اعراب و فرهنگ و زبان عربی کرده بود، ولی ایرانی بودن در تمام سطرهای نوشته ها و پژوهش هایش دیده می شود.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی:
خودش اظهار داشته بود: «صددرصد روحم ایرانی است.» عمر خودرا صرف اعراب و فرهنگ و زبان آنها کرده بود، ولی ایرانی بودن در تمام سطرهای نوشته ها و پژوهش هایش دیده می شود. باری ژاله آموزگار درباره ی او اظهار داشته بود: «اگر شرایط آذرنوش را داشته باشید و ایران بمانید و خانه ای که در آن زندگی می کنید پر از آثار ایرانی باشد بسیار اهمیت دارد. او هرچند همسری فرانسوی داشت و به سادگی می توانست به فرانسه برود، اما در ایران ماند و به همان شکل سنتی ایرانی زیست.» امروز ۱۵ مهر روز درگذشت آذرتاش آذرنوش است.
آذرتاش آذرنوش، فرزند محمد آذرنوش در ۲۹ بهمن ۱۳۱۶ در شهر قم به دنیا آمد. ۹ ساله بود که به سبب شغل پدرش _رئیس حسابداری راه آهن جنوب_ همراه خانواده به اهواز مهاجرت کرد. بعد از انتهای دوره ابتدایی در سال ۱۹۵۰ میلادی، خانواده آذرنوش به تهران نقل مکان کردند و وی در مدرسه رازی دوره دبیرستان را شروع کرد. علاقه او به ادبیات سبب شد تا در سال ۱۹۵۶ میلادی به دبیرستان دارالفنون برود و در کنار تحصیل، به انجمن های ادبی رفت وآمد داشته باشد. وی در این دوران به شعر گفتن و چاپ آثار خود در مجلات ادبی پرداخت و همراه با دوستانش انجمن شعرا را بنیان نهاد.
ورود به دانشکده معقول و منقول
آذرنوش در سال ۱۳۳۵ خورشیدی وارد رشته ادبیات عرب دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران شد. بعد از یک سال تحصیل، در مسابقه ای برای دریافت بورسیه تحصیلی عراق شرکت کرد و برنده شد. در عین حال، انقلاب عراق و التهابات آن او را مجبور کرد که بعد از دو سال تحصیل در این کشور، به ایران بازگردد. وی در سال ۱۳۳۸ شمسی از دانشکده معقول و منقول (دانشکده الهیات دانشگاه تهران) دانش آموخته شد. از آنجائیکه آن زمان رشته ادبیات عرب در ایران کرسی دانشگاهی نداشت، آذرنوش برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت.
در فرانسه، او با تسلط بر زبان فرانسه و عربی، از نخستین رساله دکتری خودرا با موضوع مطالعه و ترجمه بخشی از کتاب «طبقات الشعراء» ابن معتز دفاع کرد. علاقه او به دانش عربی سبب شد که یک دفعه دیگر در مقطع دکتری ثبت نام کند. وی در بخش عربی کتابخانه ملی پاریس، بعنوان کتابدار مشغول بکار شد و موفق به کشف دو نسخه نادر از کتاب «خریده القصر» اثر عمادالدین اصفهانی در مراکش و اندلس شد. این آثار با راهنمایی شارل پلا تصحیح شدند و او از دومین رساله دکتری خود دفاع کرد. کتاب خریده القصر در سال ۱۹۷۲ میلادی در تونس منتشر گردید.
رفتن به اروپا و بازآمدن به ایران
آذرنوش بعد از دریافت دکترای دوم خود، به ایران برگشت و فعالیتهای علمی و پژوهشی خودرا با جدیت ادامه داد. یکی از اولین فعالیتهای وی در بنیاد فرهنگ ایران بود، جایی که به پژوهش در حوزه واژه های فارسی معرب پرداخت و ترجمه کتاب پرارزش «فتوح البلدان» اثر بلاذری را به پایان رساند.
او علاوه بر تخصص در ادبیات عرب، به زبان شناسی و زبان های کهن سامی، مانند زبان آرامی پرداخت تا بتواند درباره ی کلمات مُعَرَّب پژوهش های عمیق تری انجام دهد. در نیمه دهه پنجاه شمسی، او از معاونت دانشکده استعفا داد و برای ادامه تحقیقات خود به انگلستان رفت. وی در دانشگاه کمبریج به تدریس و پژوهش زبان آرامی مشغول شد.
پس از برگشت باردیگر به ایران، آذرنوش برای رفع شبهات درباره ی مذهب خود، نامه ای از مرحوم آیت الله مرعشی نجفی که خانواده او را به تشیع می شناختند، به دانشگاه ارایه داد. درباره ی این اسم پرمعنا و هم وزن و آهنگش می گوید: «ظلمی که پدر در حق ما کرد... بااینکه این اسم آخر عاقبت بخیر شد، ولی حتی قبل از انقلاب هم برای ما دردسرهایی درست کرد.»
در عین حال به سبب رخ دادن انقلاب و سپس انقلاب فرهنگی او با شرایط جدیدی روبرو شد؛ شور و هیجان ناشی از انقلاب، فضای دانشگاه ها را به کلی دگرگون کرده و فعالیتهای علمی و آموزشی را با چالش مواجه ساخته بود. تعطیلی سه ساله دانشگاه ها به سبب انقلاب فرهنگی، فرصتی برای او فراهم نمود تا به ترجمه و تألیف آثار علمی بپردازد. با بازگشایی دانشگاه ها، او با انگیزه ای تازه به تدریس زبان عربی مشغول شد. آذرنوش به اهمیت زبان عربی بعنوان زبان دین و نقش آن در برنامه های آموزشی جدید پی برد و کوشش کرد که با روش های مؤثرتر، این زبان را به دانشجویان آموزش دهد. افزایش ساعات تدریس زبان عربی در برنامه های درسی، نشان دهنده توجه ویژه به این زبان در نظام آموزشی بعد از انقلاب بود.
او در طول زندگی علمی خود علاوه بر تدریس در دانشگاه هایی مانند امام صادق و تربیت مدرس، سردبیری مجلات و نگارش مقالات علمی را نیز در کارنامه خود دارد. آذرنوش با تلاشهای بی وقفه خود، یکی از چهره های برجسته ادبیات عرب و زبان شناسی در ایران شمرده می شود.
چهره ای ماندگار در ادبیات عرب و پژوهش های اسلامی
در سال ۱۳۴۵ شمسی، آذرنوش بعنوان عضو هیات علمی دانشکده معقول و منقول (که بعدها به دانشکده الهیات و معارف اسلامی تغییر نام یافت) استخدام شد. سال بعد، گروه زبان عربی را تأسیس کرد و بعنوان نخستین مدیر این گروه فعالیت خودرا شروع نمود. همین طور در همان سال به معاونت دانشکده منصوب گردید. با وجود مسئولیت های اجرایی، او بازهم به پژوهش، مقاله نویسی به زبان های فارسی، عربی و فرانسه و حضور در کنگره های بین المللی ادامه داد.
یکی از نقاط برجسته زندگی علمی آذرنوش، آموزش زبان آرامی در انگلستان بود. بعد از برگشت به ایران و از سال ۱۳۶۴ شمسی، آذرنوش مدیریت بخش ادبیات عرب در مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی را بر عهده گرفت و تا سال ۱۳۹۲ خورشیدی عضو شورای علمی این مرکز بود. او در طول این مدت بیشتر از ۲۰۰ مقاله مفصل تألیف کرد و صدها مقاله دیگر را ویراستاری نمود. آثار او همچون مرجع های مهم در حوزه ادبیات عرب و مطالعات اسلامی به شمار می روند. درباره ی قرآن می گوید: «عشق شبیه سوره های آخر قرآن است و سوره های قرآن مثل موسیقی و شعرند و برد جادویی دارند و ریتم معنایی اش مثل نقاشی است.»
آثار و تالیفات و ترجمه ها
به جز تصحیح و گردآوری کتاب های فتوح البلدان بلاذری (بخش مربوط به ایران، و دو جلد خریده‌ی القصر عمادالدین اصفهانی؛ آثار و تالیفات و مقالات آذرنوش بسیار زیاد است، بخشی از این آثار عبارتند از: النحو التجریبی، راه های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان تازی (پیش از اسلام)، آداب و رسوم ملی ایران، فرهنگ ایران در مواجهه با فرهنگ های دیگر، هنرهای ایرانی و آثار برجسته آن، ترجمه تاریخ ادبیات عرب (بلاشر)، ترجمه تاریخ ادبیات عرب (عبدالجلیل)، مقدمه بر الشعر و الشعراء ابن قتیبه، فرهنگ مصطلحات (مجمع اللغات)، آموزش زبان عربی ۱، آموزش زبان عربی ۲، راهنمای آموزشی زبان عربی (۱)، ترجمه موسیقی الکبیر فارابی (کتاب سال)، اطلس تاریخ الاسلام، (کتاب سال)، تاریخ ترجمه از عربی به فارسی، تاریخ زبان و فرهنگ عربی، فرهنگ معاصر عربی به فارسی، بر طبق فرهنگ عربی – انگلیسی هانس ور، نشر نی (کتاب سال)، موضع گیری های پیامبر(ص) در برابر عرف های زمان خود، اسلام، پژوهشی تاریخی و فرهنگی، (مجموعه مؤلفان)، چالش میان فارسی و عربی، واکاوی و معادل یابی برخی از واژگان قرآن کریم، در باب ادب تازی (مجموعه مقالات)، تاریخ چوگان در ایران و سرزمین های عربی.
همچنین او جوایز و افتخاراتی کسب کرده است نظیر: برنده جایزه کتاب سال ۱۳۷۵ در بخش ترجمه، برای ترجمه‌ی فارسی کتاب اطلس تاریخ الاسلام، اثر حسین مؤنس؛ برنده‌ی جایزه کتاب سال ۱۳۷۵ در بخش تصحیح اثر، برای تصحیح کتاب موسیقی الکبیر فارابی؛ برنده جایزه کتاب سال ۱۳۷۸ برای تألیف، کتاب فرهنگ معاصر عربی به فارسی؛ و برگزیده چهره ماندگار ادبیات عرب در همایش اول چهره های ماندگار سال ۱۳۸۰؛ همین طور در سال ۱۳۹۶ او از جانب دولت فرانسه، نشان شوالیه پالم آکادمیک را دریافت کرد.
آثار ترجمه او نیز عبارتند از: تاریخ ادبیات عرب (عبدالجلیل)Histoire de la litterature arabe ؛ تاریخ ادبیات عرب، اثر رژی بلاشر، Histoir de la litterature Arabe des origines a la fin du XVe Siecke؛ موسیقی الکبیر اثر فارابی؛ فرهنگ مصطلحات (مجمع اللغات)، Fourlingual Dictionary: Economic، Laws، eduction ؛ مقدمه‌ی کتاب الشعر و الشعرای ابن قتیبه در مراسم نقد ادبی؛ همراه با متون عربی اشعار و ترجمه فارسی آنها و تعلیقات گودفروا دومونبین؛ اطلس تاریخ الاسلام، اثر حسین مؤنس؛ تاریخ زبان و فرهنگ عربی و فرهنگ معاصر عربی به فارسی.
آرامش بعد از ۸۳ سال آموختن و نوشتن
آذرنوش علاوه بر کار استادی در دانشکده ادبیات (و گاه در دانشگاه امام صادق و تربیت مدرس) و مدیریت بخش عربی در دائرةالمعارف، سردبیر مجله مقالات و بررسی ها و نیز مدیر بخش عربی در دانشکده الهیات نیز بود. همین طور او افزون بر نوشتن بعضی از مقالات دائره المعارف بزرگ اسلامی، از سال ۱۳۴۹ مقاله های بسیاری را تألیف نمود.
سرانجام آذرتاش آذرنوش با به یادگار گذاشتن کارنامه ای درخشان در ۸۳ سال زندگی خود، در ۱۵ مهرماه ۱۴۰۰ دیده از جهان فروبست. بعد از درگذشت او، کتابخانه اش که حاوی ۴۶۴۸ جلد کتاب و نشریه و هم چنین فیش ها و یادداشت های تحقیقی او بود، توسط همسر و فرزندانش به مجموعه کتابخانه های اهدایی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی اهدا شد که به شکل مستقل و به نام او نگاه داری شده و مورد استفاده‌ی محققان قرار می گیرد.
منبع: persiblog.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب