شعر عاشورایی، ۱۸
جلوه هایی تازه از عاشورا در شعر مولوی سوگواری اهل حلب بر سیدالشهدا(ع)
پرسی بلاگ: محمد مرادی در یادداشت هایی به بررسی شعر عاشورایی پرداخته است. این شعر را از آغازین قدم های شعر فارسی پیگیری کرده و در هجدهمین قسمت آن، به حضور شعر عاشورایی در مثنوی معنوی پرداخته است.
به گزارش پرسی بلاگ به نقل از مهر، محمد مرادی شاعر، منتقد ادبی و استاد دانشگاه در سلسله یادداشت هایی به بررسی «شعر عاشورایی» پرداخته و این گونه شعر را از آغازین قدم های شعر فارسی پیگیری کرده است.
دقیق شدن در لحظات و دقایق و ظرایف شعر عاشورایی، از خاصیت های یادداشت های مرادی است که خواندن آنرا برای علاقمندان به ادبیات و شعر عاشورایی مغتنم می کند.
مرادی در هجدهمین قسمت از این یادداشت ها، به حضور شعر عاشورایی در مثنوی معنوی و نگاه مولانا به عزای امام حسین (ع) و شهدای کربلا پرداخته است.
در ادامه قسمت هجدهم «شعر عاشورایی» را می خوانید:
علاوه بر غزلیات شمس، در مثنوی مولوی نیز، عاشورا و ادبیات آن، با نگاهی متمایز منعکس شده است. اهمیت نگاه مولوی به عاشورا در مثنوی معنوی، به اندازه ای است که علائم و برخی خاصیت های آن، در طول سده های هشتم تا چهاردهم هجری، در آثار عاشورایی مقلدان او تکرار شده است.
در دفترهای اول و دوم مثنوی، مولوی عمدتا با نگاهی نمادی و تمثیلی، آنچنانکه در غزلیات هم دیده شد، شمر و یزید درون انسان ها را به نقد کشیده است و به یزیدان زمان خود تاخته است:
خرده گیرد در سخن بر بایزید
ننگ دارد از درون او یزید (مثنوی، ص ۱۱۲)
از دید او، کین و دشمنی یزیدیان و شمریان و دیوان با آل رسول (ص) همیشگی است و در تمام دوران ها و در وجود انسان ها همیشه تکرار می شود:
تا چه کین دارند دائم دیو و غول؟
چون یزید و شمر با آل رسول (همان، ص ۳۰۳)
مهم ترین بخش مثنوی از نظر تاریخ ادبیات عاشورایی در دفتر ششم رخ نموده است. در این دفتر، مولوی داستانی از عزاداری شیعیان حلب بر امام حسین (ع) در عاشورا روایت می کند؛ نکته ای که موید فراگیری عزاداری های عاشورایی بر سیدالشهدا در قلمرو کشورهای اسلامی است:
روز عاشورا همه اهل حلب
باب انطاکیه اندر تا به شب
گرد آید مرد و زن جمعی عظیم
ماتم آن خاندان دارد مقیم
ناله و نوحه کنند اندر بکا
شیعه، عاشورا برای کربلا
بشمرند آن ظلم ها و امتحان
کز یزید و شمر دید آن خاندان (همان، ص ۱۰۸۱)
آنچه در نگاه مولوی اهمیت دارد، تلاش او برای حرکت از ظاهر عزاداری بر امام حسین (ع) به جنبه های روحی و درونی و رسیدن به هدف سلوک معنوی و عرفانی ایشان است. به همین دلیل، وی در نگاه انتقادی به عزاداری ظاهری، از زبان غریبی که به حلب سفر کرده، از عزاداران امام حسین (ع) دعوت می کند که به باطن شهادت ایشان که کُشتن نفس و رسیدن به قرب الهی است، توجه نمایند. از این منظر شعر مولوی، جلوه هایی تازه از ادبیات عاشورایی را به مخاطبان معرفی کرده است:
پس عزا بر خود کنید ای خفتگان
زآنک بدمرگیست این خواب گران
روح سلطانی ز زندانی بجست
جامه چه دْرانیم و چون خاییم دست؟
چونکِ ایشان خسرو دین بوده اند
وقت شادی شد چو بشکستند بند
سوی شادرْوان دولت تاختند
کنده و زنجیر را انداختند (همان، ۱۰۸۲)
*
پیش از این، هفده قسمت از این یادداشت ها با عناوین زیر انتشار یافته است:
* «لالایی های حضرت زهرا (ع) شروع شعر عاشورایی است؛ رخت عزا بر تن شعر فارسی»
* «اولین شعر عاشورایی در ادبیات فارسی سروده کیست؟»
* «دوره غزنوی و افول شعر عاشورایی؛ تنها یک بیت در دیوان شعرای زمان»
* «نقش شعرهای کوتاه در انتقال فرهنگ عاشورا؛ باباطاهر عریان شیعه است؟»
* «ناصرخسرو سیدالشهدا» را به چه صورت نام می برد؛ اندوه همیشگی از شهادت امام»
* «اشاره به عاشورا در شعر درباری و مدحی؛ قطران تبریزی درباره ی عطش چه گفت؟»
* «افزایش ارجاع به عاشورا در قرن ششم؛ داستان کربلا در شعر دربار غزنوی»
* «اولین حضور حضرت عباس (ع) در ادب فارسی؛ «علی نامه» اولین حماسه شیعی»
* «سنایی دومین شاعر عاشورایی تاریخ؛ نفرین خاندان ابوسفیان در شعر فارسی»
* «کامل ترین گنجینه شعر عاشورایی تا شروع قرن ۶؛ اشعار سنایی و زیارت ناحیه»
* «ادبیات عاشورایی از چین تا شرق اروپا؛ قرن ششم و اولین مدح های غلوآمیز»
* «نقش شهر «ری» در رشد شعر عاشورایی؛ نخستین مقتل نویس عاشورایی کیست؟»
* «شاعری که بر محتشم کاشانی اثر گذاشت؛ شاعر شاخص شعر شیعه در «ری» کیست؟»
* «مشهورترین شاعر قرن ۷ درباره ی محرم چه گفت؟؛ شروع استقلال شعر عاشورایی»
* «عطار نیشابوری چه توصیفی از امام حسین (ع) دارد؟؛ اولین رباعی عاشورایی»
* «سوگند به شهیدان کربلا و کمرنگ شدن استفاده از «شبّیر» در شعر فارسی»
* «شاخص ترین اثر عاشورایی مولوی چیست؟؛ سیمای شهیدان در مثنوی و کلیات شمس»
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب