شعر عاشورایی، ۱۶
سوگند به شهیدان کربلا و کمرنگ شدن استفاده از شبیر در شعر فارسی
پرسی بلاگ: محمد مرادی در یادداشت هایی به بررسی شعر عاشورایی پرداخته است. این شعر را از آغازین قدم های شعر فارسی پیگیری کرده و در شانزدهمین قسمت آن، به شعر عاشورایی در قرن هفتم پرداخته است.
به گزارش پرسی بلاگ به نقل از مهر، محمد مرادی شاعر، منتقد ادبی و استاد دانشگاه در سلسله یادداشت هایی به بررسی «شعر عاشورایی» پرداخته و این گونه شعر را از آغازین قدم های شعر فارسی پیگیری کرده است.
دقیق شدن در لحظات و دقایق و ظرایف شعر عاشورایی، از خاصیت های یادداشت های مرادی است که خواندن آنرا برای علاقمندان به ادبیات و شعر عاشورایی مغتنم می کند.
مرادی در شانزدهمین قسمت از این یادداشت ها به خاصیت های شعر عاشورایی در قرن هفتم پرداخته است.
در ادامه قسمت شانزدهم «شعر عاشورایی» را می خوانید:
در دیوان های شاعران سده هفتم، به موازات رشد سرودن اشعار مستقل عاشورایی، به دلیلهای مختلف فرهنگی و ادبی، از اشارات وصفی به حادثه عاشورا کاسته شده و به ندرت در آثار قصیده سرایان، برخی تلمیحات مدحی را به نام و شخصیت امام حسین (ع) می توان سراغ گرفت. بعنوان مثال قاضی شمس الدین طبسی (ف. ۶۲۴؟) در ستایش ممدوح، او را به آل حسین نسبت داده (دیوان، ص ۸۰) و از جایگاه آن حضرت یاد کرده است.(همان، ص ۱۱)
در اشعار سید ذوالفقار شروانی (ف. ۶۶۹) شاعر شیعه این سده نیز، چنین نگاهی را در وصف ممدوحانِ منتسب به خاندان پیامبر (ص) می توان دید:
شب احباب تو رخشنده تر از جان حسین
روز اعدای تو تاریک تر از جان یزید (دیوان، ص ۱۹۰)
شاه سادات، عماد حق و دین میرعلی
میوه ی جان و دل شبّر و شبّیر و علی (دیوان، ص ۵۴۸)
به عون شرعی نایب مناب جدّ شبیر
ز روی علمی قایم مقام زوج بتول (همان، ص ۳۳۸)
از این سده، اشاره به عنوان «شبیر» برای امام حسین (ع) به مرور در ادب فارسی کمرنگی می یابد؛ هرچند همچنان در بعضی متون نشان آن یافت می شود.
ذوالفقار شروانی (قوام الدین حسین بن علی) در اشعارش همینطور به شیوه مناقبیان به دوازده امام شیعه (ع) اشاره و به عقیده خود اقرار کرده است.(همان، ص ۷۹ و ۸۰) وی در ترکیب بند باشکوهش در ستایش امام رضا (ع) که از آثار شاخص در سیر شعر رضوی است، زیارت آن حضرت را در شرافت چون زیارت کربلا و نجف و مدینه دانسته است:
گو بیا و جان ز نور مرقد او تازه دار
از جهان فانی ار خواهد کسی دارالبقا
کز شرف در پیشگاه مشهد او مضمرست
هم مدینه هم نجف هم سامره هم کربل (همان، ۵۴۵)
از خاصیت های ادب عاشورایی که به سبک شاعران سده ششم، در قرن هفتم هم نمودی نسبی دارد، سوگند خوردن به شهیدان کربلاست. این مضمون را در شعر زیر از قصیده شاخص سعدی (ف. ۶۹۱ یا ۶۹۴) می توان دید:
یارب به نسل طاهر اولاد فاطمه
یارب به خون پاک شهیدان کربلا (کلیات، ص ۱۱۷۹)
مجد همگر (ف.۶۸۶) هم در قصیده ای طولانی به شاه تشنه و شیرخوارِ کربلا، این گونه سوگند خورده است:
به قهر دشنه که بر خلق یافت مظلومی
به شاه تشنه که تا حشر ماند عطشانی
به تیربار که فرمود بر عدو حرّی
به شیرخوار که بر حلق خورد پیکانی
به خون پاک شهیدان کربلا که ازآن
نمود لاله ستانی چنان بیابانی… (دیوان، ص ۳۹۵)
شاعران شاخص این سده در ادب عاشورایی، مولوی و سیف فرغانی اند که در یادداشت هایی مستقل به آنان خواهیم پرداخت.
*
پیش از این، پانزده قسمت از این یادداشت ها با عناوین زیر انتشار یافته است:
* «لالایی های حضرت زهرا (ع) شروع شعر عاشورایی است؛ رخت عزا بر تن شعر فارسی»
* «اولین شعر عاشورایی در ادبیات فارسی سروده کیست؟»
* «دوره غزنوی و افول شعر عاشورایی؛ تنها یک بیت در دیوان شعرای زمان»
* «نقش شعرهای کوتاه در انتقال فرهنگ عاشورا؛ باباطاهر عریان شیعه است؟»
* «ناصرخسرو سیدالشهدا» را به چه صورت نام می برد؛ اندوه همیشگی از شهادت امام»
* «اشاره به عاشورا در شعر درباری و مدحی؛ قطران تبریزی درباره ی عطش چه گفت؟»
* «افزایش ارجاع به عاشورا در قرن ششم؛ ماجرای کربلا در شعر دربار غزنوی»
* «اولین حضور حضرت عباس (ع) در ادب فارسی؛ «علی نامه» اولین حماسه شیعی»
* «سنایی دومین شاعر عاشورایی تاریخ؛ نفرین خاندان ابوسفیان در شعر فارسی»
* «کامل ترین گنجینه شعر عاشورایی تا شروع قرن ۶؛ اشعار سنایی و زیارت ناحیه»
* «ادبیات عاشورایی از چین تا شرق اروپا؛ قرن ششم و اولین مدح های غلوآمیز»
* «نقش شهر «ری» در رشد شعر عاشورایی؛ نخستین مقتل نویس عاشورایی کیست؟»
* «شاعری که بر محتشم کاشانی اثر گذاشت؛ شاعر شاخص شعر شیعه در «ری» کیست؟»
* «مشهورترین شاعر قرن ۷ درباره ی محرم چه گفت؟؛ شروع استقلال شعر عاشورایی»
* «عطار نیشابوری چه توصیفی از امام حسین (ع) دارد؟؛ اولین رباعی عاشورایی»
بطور خلاصه ۶۶۹) شاعر شیعه این سده نیز، چنین نگاهی را در وصف ممدوحانِ منتسب به خاندان پیامبر (ص) میتوان دید: شب احباب تو رخشنده تر از جان حسین روز اعدای تو تاریک تر از جان یزید (دیوان، ص ۱۹۰) شاه سادات، عماد حق و دین میرعلی میوه ی جان و دل شبّر و شبّیر و علی (دیوان، ص ۵۴۸) به عون شرعی نایب مناب جدّ شبیر ز روی علمی قایم مقام زوج بتول (همان، ص ۳۳۸) از این سده، اشاره بعنوان «شبیر» برای امام حسین (ع) به مرور در ادب فارسی کمرنگی می یابد؛ هرچند همچنان در بعضی متون نشان آن یافت می شود. ذوالفقار شروانی (قوام الدین حسین بن علی) در اشعارش همچنین به شیوه مناقبیان به دوازده امام شیعه (ع) اشاره و به عقیده خود اقرار کرده است.(همان، ص ۷۹ و ۸۰) وی در ترکیب بند باشکوهش در ستایش امام رضا (ع) که از آثار شاخص در سیر شعر رضوی است، زیارت آن حضرت را در شرافت چون زیارت کربلا و نجف و مدینه دانسته است: گو بیا و جان ز نور مرقد او تازه دار از جهان فانی ار خواهد کسی دارالبقا کز شرف در پیشگاه مشهد او مضمرست هم مدینه هم نجف هم سامره هم کربل (همان، ۵۴۵) از خاصیت های ادب عاشورایی که به سبک شاعران سده ششم، در قرن هفتم هم نمودی نسبی دارد، سوگند خوردن به شهیدان کربلاست. ۶۹۱ یا ۶۹۴) میتوان دید: یارب به نسل طاهر اولاد فاطمه یارب به خون پاک شهیدان کربلا (کلیات، ص ۱۱۷۹) مجد همگر (ف.۶۸۶) هم در قصیده ای طولانی به شاه تشنه و شیرخوارِ کربلا، این گونه سوگند خورده است: به قهر دشنه که بر خلق یافت مظلومی به شاه تشنه که تا حشر ماند عطشانی به تیربار که فرمود بر عدو حرّی به شیرخوار که بر حلق خورد پیکانی به خون پاک شهیدان کربلا که ازآن نمود لاله ستانی چنان بیابانی… (دیوان، ص ۳۹۵) شاعران شاخص این سده در ادب عاشورایی، مولوی و سیف فرغانی اند که در یادداشت هایی مستقل به آنان خواهیم پرداخت.
منبع: persiblog.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب