شعر عاشورایی، ۲
نخستین شعر عاشورایی در ادبیات فارسی سروده کیست؟
به گزارش پرسی بلاگ، محمد مرادی در سلسله یادداشت هایی به بررسی شعر عاشورایی پرداخته، این گونه شعر را از نخستین قدم های شعر فارسی پیگیری کرده و در دومین قسمت آن، به نقش کسایی مروزی در شعر عاشورایی پرداخته است.
به گزارش پرسی بلاگ به نقل از مهر، محمد مرادی شاعر، منتقد ادبی و استاد دانشگاه در سلسله یادداشت هایی که در کانال شخصی خود منتشر می کند، به بررسی «شعر عاشورایی» پرداخته و این گونه شعر را از نخستین قدم های شعر فارسی پیگیری کرده است.
دقیق شدن در لحظات و دقایق و ظرایف شعر عاشورایی، از خصوصیت های یادداشت های مرادی است که خواندن آنرا برای علاقمندان به ادبیات و شعر عاشورایی مغتنم می کند.
مرادی در دومین قسمت از این یادداشت ها، به پیشتازی کسایی مروزی در شعر عاشورایی و مرور قصیده ۵۰ بیتی او در رابطه با عاشورا و امام حسین (ع) پرداخته است.
در ادامه قسمت دوم «شعر عاشورایی» را می خوانید:
در تاریخ شعر عاشورایی فارسی، کسایی مروزی را اولین مرثیه سرا به شمار می آورند. این لقب بر مبنای معدود ابیات باقیمانده از سده چهارم، به او نسبت داده شده و یادآور قصیده ای است که وی در پیوند با عاشورا سروده است.
کسایی شاعر شاخص ادبیات دینی و همینطور شاعر وصف و طبیعت، بر مبنای اسناد موجود در سال ۳۴۱ متولد و بعد از ۳۹۱ درگذشته است. از او تنها حدود سیصد بیت شعر بر جای مانده، اما جایگاهش در ادب فارسی به حدی درخشان بوده که تا قرن ها، شاعران از او به نیکی یاد می کرده اند.
هرچند نظر صاحب کتاب النقض را که همه دیوان او را مناقب حضرت رسول (ص) و آل ایشان دانسته، نمی توان پذیرفت، این اندازه مشخص است که او شاعری مذهبی بوده، چنانکه عوفی هم در لباب الالباب آشکار به این نکته اشاره نموده است.
مرثیه عاشورایی کسایی، قصیده ای پنجاه بیتی است که به صورت کامل، در جنگ تتمه خلاصه الاشعار تقی کاشانی (نسخه بانکی پور پتنه) ضبط شده؛ البته ابیات ابتدایی آن در مجمع الفصحا و بیت هایی از آن هم در لغت فرس و ترجمان البلاغه نقل شده است.
در بیست و پنج بیت نخستین این قصیده، کسایی به وصف زیبایی های طبیعت و بهار پرداخته و سپس از بیت بیست و ششم از تغزل و وصف برائت جسته و به مقتل گریز زده است:
بیزارم از پیاله، وز ارغوان و لاله
ما و خروش و ناله، کنجی گرفته ماوا
دست از جهان بشویم، عز و شرف نجویم
مدح و غزل نگویم، مقتل کنم تقاضا
میراث مصطفی را فرزند مرتضی را
مقتول کربلا را تازه کنم تولا (دیوان کسایی)
در ادامه، این شعر کاملا به شیوه مقاتل موجود نزدیک می شود، بگونه ای که تاثیرپذیری کسایی از این دست آثار، به وضوح در توصیفات و تعابیر دیده می شود:
آن میر سر بریده، در خاک خوابنیده
از آب ناچشیده، گشته اسیر غوغا
تنها و دلشکسته، بر خویشتن گرسته
از خان ومان گسسته، وز خاندان آبا (دیوان کسایی)
در این قصیده کسایی بر شمر و سنان لعنت می فرستد و یزید را نکوهش می کند:
بی شرم شمر کافر، ملعون سنان ابتر
لشکر زده بر او بر، چون حاجیان بطحا
... صفین و بدر و خندق، حجت گرفته با حق
خیل یزید احمق، یک یک به خون کوشا (دیوان کسایی)
در این مقتل منظوم، نخست بار در ادب فارسی از علی اصغر (ع)، حضرت زینب (س) و شهربانو (س) هم یاد شده است:
آن پنج ماهه کودک، باری چه کرد ویحک
کز پای تا به تارک، مجروح شد مفاجا
آن زینب غریوان، اندر میان دیوان
آل زیاد و مروان نظاره گشته عمدا… (دیوان کسایی)
در مجموع، این شعر بعنوان اولین مقتل فارسی که حدود ۱۱۰۰ سال پیش سروده شده، جایگاهی ویژه در تاریخ ادب عاشورایی دارد.
منبع: پرسی بلاگ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب