صائب تبریزی شاعری که قرن ها ناشناخته ماند او به کثیرالشعر مشهور بود
پرسی بلاگ: به گزارش پرسی بلاگ، صائب، شاعری است که با استفاده از زبان غزل، آموزه های اخلاقی و مذهبی شیعی را بشکلی هنرمندانه و تاثیر گذار در اشعارش بیان کرده و از این طریق به ترویج اخلاق، اخلاص، شفقت و مدارا پرداخته است.
خبرگزاری مهر
، گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی:
صائب تبریزی، با نام کامل میرزا محمدعلی تبریزی، از بزرگ ترین شاعران فارسی زبان سده یازدهم هجری و نامدارترین شاعر دوره صفویه است که در سال ۱۰۰۰ هجری قمری در اصفهان یا تبریز به دنیا آمد. خانواده اش از تاجران متمکن تبریز بودند که به دستور شاه عباس اول به اصفهان مهاجرت کردند.
او در اصفهان به تحصیل علوم مختلف پرداخت و در جوانی به حج و سپس به مشهد سفر کرد. بعد از آن به هندوستان، هرات و کابل رفت و در دربار خواجه احسن الله (ظفرخان) در کابل مورد استقبال قرار گرفت. سپس به ایران بازگشت و در سال ۱۰۴۲ هجری قمری به مقام ملک الشعرایی در دربار شاه عباس دوم رسید.
صائب تبریزی بعنوان بنیانگذار سبک هندی در شعر فارسی شناخته می شود و اشعارش در ایران، هند و امپراتوری عثمانی طرفداران زیادی داشت. وی شاعری کثیرالشعر بود و تعداد اشعارش بین ۶۰ هزار تا ۱۲۰ هزار بیت تخمین زده شده است. بیشتر آثارش غزل است، اما حدود ۴ هزار بیت قصیده، یک مثنوی ناقص به نام «قندهارنامه» و چند قطعه هم دارد. همینطور ۱۷ غزل به زبان ترکی آذربایجانی از او باقیمانده است.
ویژگی بارز اشعار صائب استفاده هنرمندانه از تشبیه، استعاره، تمثیل و کنایه است و مضامین عرفانی، دینی و عاشقانه در آنها دیده می شود. او انسانی دیندار و شیعه دوازده امامی بود و در اشعارش به خاندان (ع) و واقعه کربلا هم اشاره نموده است. خصوصیت های اخلاقی و مذهبی بارز در شخصیت و اشعار صائب تبریزی عبارتند از:
اخلاق اسلامی و فرهنگ ایرانی: صائب در اشعارش ترکیبی از اخلاق اسلامی و فرهنگ ایرانی ارائه می کند و مشی عرفانی مبتنی بر آموزه های شیعی دارد. او به خاندان عصمت و طهارت علاقه مند بود و در اشعارش به خاندان (ع) ارادت نشان داده است.
اخلاص و صداقت: یکی از محورهای مهم غزلیات صائب، ترویج اخلاص است؛ اخلاصی که چنان پنهان باشد که حتی ملائکه هم آنرا نبینند. این خصوصیت در اشعارش به شکل تمثیل های شاعرانه بیان شده است.
شفقت و مهرورزی: اشعار او سرشار از شفقت نسبت به طبیعت، انسان ها و بخصوص مسلمانان است. صائب بر اهمیت همدلی، نوع دوستی و پشتیبانی از مظلومان تاکید می کند و اعتقاد دارد مسلمان واقعی باید به کمک دیگران بشتابد.
پرهیز از صفات منفی: در اشعارش از شهرت طلبی، عیب جویی، دروغ و حرص بر حذر می دارد و به فضائل اخلاقی مانند تواضع، قناعت، صبوری، مدارا، آزادگی و میهمان نوازی دعوت می کند.
صلح طلبی و مدارا: صائب شاعری صلح طلب، قانع و اهل مدارا بود که از تکبر و ضعیف کشی پرهیز داشت و حفظ آبرو را لازم می دانست.
مضمون عرفانی و حکمت آمیز: اشعار او بر پایه عرفان نظری و حکمت استوار است و با نگاهی عمیق به جهان و هستی، زیبایی های آفرینش را ستایش می کند.
پایبندی به ارزش های اخلاقی و اجتماعی: او به فروتنی، همدلی، نوع دوستی، و اخلاق اجتماعی پایبند بود و در اشعارش به ترغیب مردم به این فضائل می پردازد.
تأثیرپذیری از قرآن و باورهای دینی: اشعار صائب آکنده از تلمیحات قرآنی و آموزه های دینی است و او با برداشت عمیق از آیات قرآن، مفاهیم اخلاقی و توحیدی را در شعر خود منعکس کرده است.
صائب تبریزی شاعری است که با استفاده از زبان غزل و سبک هندی، آموزه های اخلاقی و مذهبی شیعی را بشکلی هنرمندانه و تاثیر گذار در اشعارش بیان کرده و از این طریق به ترویج اخلاق، اخلاص، شفقت و مدارا پرداخته است. او قصیده بلندی دارد در مدح سیدالشهدا با این مطلع:
خاکیان را از فلک امید آسایش خطاست
آسمان با این جلالت گوی چوگان قضاست
در ادامه این قصیده و بعد از مقدمه چینی می گوید:
هر گدا چشمی نباشد مستحق این نوال
درد و محنت نُزل خاص انبیا و اولیاست
زخم دندان ندامت می رسد سبابه را
از میان جمله انگشتان، که ایمان را گواست
در خور ظرف است اینجا هر دهان را لقمه ای
ضربت تیغ شهادت، طعمه شیر خداست
نیست هر نخجیر لاغر لایق فتراک عشق
آل تمغای شهادت خاصه آل عباست
کی دلش سوزد به داغ دردمندان دگر؟
چرخ کز لب تشنگان او شهید کربلاست
آنچه از ظلم و ستم بر قرة العین رسول
رفت از سنگین دلان، بر صدق این مفهوم گواست
مظهر انوار ربانی، حسین بن علی
آن که خاک آستانش دردمندان را شفاست
ابر رحمت سایبان قُبه پر نور او
روضه اش را از پر و بال ملایک بوریاست
دست خالی برنمی گردد دعا از روضه اش
سایلان را آستانش کعبه حاجت رواست
در رجب هر کس موفق شد به طوف مرقدش
بی تردد جای وی در مقعد صدق خداست
در ره او زائرین را هر چه از نقد حیات
صرف گردد، با وجود صرف گردیدن بجاست
چون فتاده است این مصیبت زائرین را عمر کاه
در تلافی زان طوافش روح بخش و جانفزاست
نیست خاندان را رنگین تر از او مصرعی
گر بود بر صدر نُه معصوم جای او، بجاست
کور اگر روشن شود در روضه اش نبود عجب
کان حریم خاص مالامال از نور خداست
با لب خشک از جهان تا رفت آن سلطان دین
آب را خاک مذلت در دهان زین ماجراست
زین مصیبت می کند خون گریه چرخ سنگدل
این شفق نبود که بامداد و شام ظاهر برسماست
عقده ها از ماتمش روی زمین را در دل است
دانه تسبیح، اشک خاک پاک کربلاست
در ره دین هر که جان خود را سازد فدا
در گلوی تشنه او آب تیغ آب بقاست
تا بدخشان شد جگرگاه زمین از خون او
هر گیاهی کز زمین سر برزند لعلی قباست
نیست یک دل کز وقوع این مصیبت داغ نیست
گریه فرض عین هفتاد و دو ملت زین عزاست
می دهد غسل زیارت خلق را در آب چشم
این چنین خاک جگرسوزی ز مظلومان کراست؟
بهر زوارش که می آیند با چندین امید
هر کف خاک از زمین کربلا دست دعاست
مردگان با اسب چوبین قطع این ره می کنند
زندگان را طاقت دوری ز درگاهش کجاست؟
از سیاهی داغ این ماتم نمی آید برون
این مصیبت هست بر جا تا بجا ارض و سماست
از جگرها می کشد این نخل ماتم آب خویش
تا قیامت زین سبب پیوسته در نشو و نماست
گرچه از حجت بود حلم الهی بی نیاز
این مصیبت حجت حلم گرانسنگ خداست
قطره اشکی که آید در عزای او به چشم
گوشوار عرش را از پاکی گوهر سزاست
زائران را چون نسازد پاک از گرد گناه؟
شهپر روح الامین جاروب این جنت سراست
سبحه ای کز خاک پاک کربلا سامان دهند
بی تذکر بر زبان رشته اش ذکر خداست
چند روزی بود اگر مهر سلیمان معتبرف
تا قیامت سجده گاه خلق مهر کربلاست
خاک این در شو که پیش همت دریا دلش
زائران را پاک کردن از گنه کمتر سخاست
مغز ایمان تازه می گردد ز بوی خاک او
این شمیم جانفزا با مشک و با عنبر کجاست؟
زیر سقف آسمان، خاکی که از روی نیاز
می توان مرد از برایش، خاک پاک کربلاست
تا شد از قهر الهی طعمه دوزخ یزید
نعره هل من مزید از آتش دوزخ نخاست
تکیه گاهش بود از دوش رسول هاشمی
آن سری کز تیغ بیداد یزید از تن جداست
آن که می شد پیکرش از برگ گل نیلوفری
چاک چاک امروز مانند گل از تیغ جفاست
آن که بود آرامگاهش از کنار مصطفی
پیکر سیمین او افتاده زیر دست و پاست
چرخ از انجم در عزایش دامن پر اشک شد
تا به دامان جزا گر ابر خون گرید رواست
مدحش از ما عاجزان صائب بود ترک ادب
آن که ممدوح خدا و مصطفی و مرتضاست
صائب تبریزی در سال ۱۰۸۶ یا ۱۰۸۷ هجری قمری در اصفهان درگذشت ولی تا مدت ها کسی از مکان آرامگاه او خبر نداشت. آنطور که جلال الدین همایی می گوید: «در مهرماه ۱۳۰۱ شمسی (سال ۱۳۴۰ قمری) من در مزارات اصفهان مشغول جستجو و پژوهش بودم، با نشانی های تاریخی بدین محل برخورد نمودم. در آن هنگام هیچ اثری از مزار و سنگ آرامگاه در باغ دیده نمی شد. به کمک باغبان در گوشه ای به حفاری پرداختم و سنگ مزار شاعر بزرگ را از زیر توده های خاک بیرون آوردم. پس از آن، کم کم اهل ادب از محل آرامگاه صائب آگاهی یافتند.»
باغ صائب را اداره اوقاف در سال ۱۳۰۹ شمسی به نام موقوفه ثبت نمود. در سال ۱۳۴۲ هیات مؤسسین انجمن آثار ملی، به اصفهان آمده و با عنایت به علاقه دوستداران صائب و اعضای انجمن آثار ملی اصفهان، تصویب کردند آرامگاهی شایسته شأن این شاعر دانشمند به سبک و شیوه زمان او یعنی صفویه در این محل بنا گردد. ساخت این بنا پنج سال به طول انجامید و در سال ۱۳۴۷ شمسی افتتاح شد. روز ۱۰ تیرماه بعنوان روز بزرگداشت این شاعر نامگذاری شده است.
منبع: persiblog.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب