یادداشت مهمان؛
پیشنهاداتی برای جایزه ادبی شهید اندرزگو
به گزارش پرسی بلاگ، دبیرخانه جشنواره شهید اندرزگو می تواند فعال تر از گذشته شود و هویت مستقلی هم داشته باشد تا بتواند فراتر از حضور دولت ها و سلایق مدیران، بتواند کارهای ماندگاری را رقم بزند.
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: یاسر عسگری فعال فرهنگی و مدیر انتشارات راه یار یادداشتی را با مبحث «پیشنهاداتی برای برگزاری بهتر جایزه شهید اندرزگو» برای انتشار در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است.
جایزه ادبی «شهید سیدعلی اندرزگو» با مبحث روایت تاریخ معاصر و دوران پهلوی، توسط «مجمع ناشران اسلامی» هر دو سال یک مرتبه برگزار می شود، اولین دوره این جایزه در سال ۱۳۹۸ با ۳۴۰ اثر و با مبحث تاریخ انقلاب و روایت برگزار و جوایزی به برگزیدگان اهدا شد.
مشروح یادداشت عسگری را در ادامه می خوانیم؛
«۱. ما در انتشارات «راه یار» و مجموعه دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی به تاریخ شفاهی و تجربه زیسته بعنوان «روشی برای فهم بهتر و تحلیل دقیق تر پدیده ها و وقایع» و فراتر از آن بعنوان «روشی برای تولید علوم انسانی و علوم اجتماعی بومی» نگاه می نماییم. متأسفانه در نگاههای نیروهای فعال در زمینه تحول در علوم انسانی، بحث های تاریخ شفاهی و تجربه زیسته، جایگاه مهمی ندارد و از زاویه تولید علوم انسانی بومی، به تاریخ شفاهی نگاه نمی کنند.
۲. یکی از فواید و نتایج مهم ثبت خاطرات شفاهی و تجربه زیسته، «اصلاح برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها و حکمرانی» است. بیشتر از چهار دهه تلاش و تکاپو و جهاد و استقامت و خلق مسیرهای جدید در خیلی از عرصه، با وجود همه فشارها و محدودیت ها و تحریم ها و جنگ های نظامی و رسانه ای، کشور ما و مردم و مدیران ما را انباشت بی نظیری از تجربیات و خلاقیت ها کرده است. ما برای برنامه ریزی های دقیق تر و اصلاح و بهبود شرایط فعلی یا الگوگیری از آن برای شرایط جدید، چاره ای جز ثبت خاطرات و تجربیات مدیران و فعالان فرهنگی و اجتماعی و هنری و نظامی و علمی و صنعتی نداریم.
۲. متأسفانه «تنوع موضوعی» و «تنوع قالبی» ما در حوزه تاریخ (به ویژه تاریخ معاصر) کم است. باآنکه خوشبختانه کتاب های خوبی در سالهای اخیر انتشار یافته، ولی کافی و متنوع نیست. غالب موضوعات و قالب های ارائه، تکراری هست و ابتکار و خلاقیت کمی در آنها به کار رفته است. پس از سه دهه کار جدی در حوزه تاریخ شفاهی، کارهای ضعیف و معمولی از نویسندگان و مراکز تاریخ نگاری ما پسندیده نیست و جای اعتراض و انتقاد دارد.
۳. ما بعنوان جریان ارزشی و انقلاب تاریخ نگاری، در آثار و کتاب های خودمان کمتر «موضوعات» و «مفاهیم» را بعنوان «سوژه محوری» بررسی کردیم و تاریخ را از این منظر بررسی یا روایت نکردیم. مثلا محله نگاری، آب، نان، زمین، کشاورزی، دانشگاه، روزنامه، سیستم اداری، تلویزیون، سینما، دستگاه قضایی، زنان، ماشین، تصادف، فقر، مدارس، فساد، بازار، گندم، کتاب، جوانان، دختران، کودکان، هنر، بهداشت، روستا، خیابان، مستند و… کارهایی که برخی ناشران غربی در حوزه علوم اجتماعی و مردم شناسی و تاریخ انجام دادند و سیر تحولات یک مبحث یا مفهوم یا سوژه را در خلال یک قرن یا چند قرن را با زاویه دید و مبانی فکری خودشان روایت کردند و لابلای آن، روایت های در ارتباط با دوره انقلاب اسلامی را هم بیان نمودند که غالباً در دوره معاصرش، سوگیری منفی دارد و مشخص است انقلاب اسلامی به درستی آنها شناسانده نشده یا این که مشاوران مطلعی در این حوزه نداشتند و در کل، به نفع گفتمان انقلاب نیست و انتقادات به انقلاب و انقلابیون پررنگ و غالب است؛ اگر صرفا بحث انتقاد و اعتراض باشد، مشکل نیست، بلکه جهت گیری نادرستی دارند و مخاطبان و تحلیل گران را به اشتباه می اندازند.
۴. متأسفانه ما مبلغان جامعِ خوش بیان و باانگیزه برای ترویج درست تاریخ معاصر و تاریخ انقلاب کم داریم. مبلغان و محققانی که با ظرفیت های رسانه آشنا باشند و با هنرمندی، تاریخ و وقایع تاریخی را خوب، دقیق و جامع و جذاب روایت کنند؛ مبلغانی که حس داشته باشند و انگیزه مطالعه تاریخ را به مخاطبان و جوانان بدهند. متأسفانه مورخان و محققانی که حس و حال عرضه جذاب و رسانه ای داشته باشند کم داریم. تنها راوی تاریخ معاصر را که حس و حال و انگیزه دارد را «خسرو معتضد» می دانم که مخاطبان عمومی هم استقبال خوبی از برنامه ها و اجراهای تاریخی او دارند ولی خوب مشخص است که ایشان راوی مناسبی برای تاریخ و گفتمان انقلاب نیستند. یا حجت الاسلام حامد کاشانی که راوی و محقق با حس و حالی در عرصه تاریخ اسلام و آقای محمدعلی صمدی راوی و محقق باانگیزه ای در حوزه دفاع مقدس است. شاید بتوان دوره ها و برنامه ها و حتی مسابقاتی برای «تربیت و آموزش راوی تاریخ» در این عرصه تدارک دید و حتی میتوان در چارچوب مسابقات تلویزیونی جذاب، مشابه و یا الگو گرفته از مسابقات طنز «قند پهلو» و «خنداننده شو» و «خندوانه» و تربیت و ترویج هیأت در برنامه «حسینیه مُعلّی»، عمل کرد.
۵. متولیان فرهنگی باید در سازوکار پشتیبانی از نویسندگان و ناشران هم تجدیدنظر کنند. ضرورتی ندارد با عنایت به شرایط اقتصادی کشور، از هر نویسنده و هر ناشری حمایت کرد. باید اولویت های حمایتی را هر سال یا هر دو سه سال مشخص و معین کرد. البته معتقد به حمایت های حداقلی از فعالان حوزه نشر و کتاب هستم و کف حمایتی وزارت ارشاد باید شامل حوزه فعالان و دغدغه مندان این حوزه شود ولی باید اولویت های حمایتی به درستی مشخص شود. از سویی در اجرا هم دقت شود که حمایت های حداقلی بدون تبعیض باشد و هم حمایت های صورت گرفته، به نتیجه مدنظر و از قبل تعیین شده، محقَق شود یا این که نزدیک باشد.
۶. بحث صوتی یا گویا کردن کتاب های فاخر حوزه تاریخ معاصر و تاریخ انقلاب می تواند از اولویت های کاری این دبیرخانه جایزه شهید اندرزگو باشد، البته به شرطی که حق و حقوق نویسنده و ناشر هم رعایت شود. هم اکنون صوت های تاریخ شفاهی ایران دانشگاه هاروارد موجود و در دسترس همگان است. میتوان طی برنامه عملیاتی دو سه ساله، اغلب کتاب های مهم حوزه تاریخ انقلاب گویا و صوتی شود و این کار مهم، با برنامه ریزی و همت و اراده متولیان فرهنگی قابل تحقق است.
۷. دفاع ضعیف یا دفاع بد، بدترین تبلیغ است. این ماجرا هم باردیگر تاریخ انقلاب و هم تاریخ دفاع مقدس و هم شهدا وجود دارد و به نظرم لازم است که بر کتاب های این حوزه باید سخت گیری بیشتری شود تا آثار فاخر و مُتقن و حتی جذاب تری عرضه شود. هم سطح معرفتی آنها ارتقا پیدا بکند و هم از جهت کتاب پردازی ها، استانداردهای بالاتری داشته باشند. دبیرخانه جشنواره شهید اندرزگو می تواند مشاور فکری و هنری دغدغه مندان و ناشران این حوزه باشد و از آثاری که شرایط و ضوابط دبیرخانه را رعایت می کنند حمایت مادی و معنوی و رسانه ای جدی تری بکند.
۸. متأسفانه ناشران و نویسندگان ما در تاریخ نگاری داخلی محدود شدند و همین افق پروازی و گستره اثرگذاری ما را کم می کند. ما نباید دامنه و گستره تاریخ شفاهی خودمان را محدود به داخل مرزهای کشور بکنیم. با عنایت به تجربیات گرانبهایی که طی سی-چهل سال گذشته در حوزه تاریخ شفاهی و خاطرات شفاهی داشتیم، کارهای ما هم باید توسعه جغرافیایی پیدا بکند و هم توسعه معنایی و مفهومی. بنابراین معتقدم ما نه تنها باید تاریخ مرتبط به کشور خودمان را بنویسیم، بلکه لازم است در ثبت تاریخ منطقه (اعم از حوادث و شخصیت ها و جریان ها) هم اقدام نماییم و حوادث آنها را هم تا جایی که امکان دارد، بنویسیم و حداقل ثبت خاطرات و تاریخ شفاهی منطقه و کشورهای اسلامی را به صورت جدی در دستور کار خودمان قرار بدهیم. الآن وقت آن است که خاطرات شفاهی و تجربیات مدیران ارشد، مسؤلان، سیاستمداران، و فعالان سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و هنری و علمی کشورهای همسایه و منطقه را ثبت و ضبط نماییم. وضعیت علمی و تجربی ما در ثبت خاطرات شفاهی، قابل مقایسه با دیگر کشورهای همسایه نیست و ده ها پله بالاتریم. محققان و نویسندگان باتجربه و کارآزموده کشورمان را باور بکنیم و آنها را حمایت و تشویق نماییم که وارد عرصه ثبت خاطرات فراملی، منطقه ای و بین المللی بشوند؛ از ترکیه و افغانستان و پاکستان گرفته تا عراق و سوریه و لبنان و مصر و تونس و یمن و… ایام اربعین و ایام حج هم فرصت های خوب ولی محدودی برای ثبت خاطرات و تجربیات است. موکب داران انقلابی، رزمندگان، شخصیت های جهادی و اسلامی هم تا حدودی در دسترس ترند.
۹. مطالعات تاریخی مردم و حتی نویسندگان و هنرمندان و اساتید ما کم است. مطالعات آنها بیشتر از آنکه محتوایی باشد، بیشتر تکنیکی و فرمی هستند. پیشنهاد می کنم که هم نویسندگان و هنرمندان ما مطالعات تاریخی شان را افزایش بدهند و هم کتاب های تاریخی مناسب و جذاب، با اولویت بندی و برنامه ریزی مناسب، در اختیار آنها قرار بگیرد و هم دبیرخانه جایزه، جلسات هفتگی و ماهانه تاریخی برگزار کند یا دوره های آموزشی فشرده در حوزه تاریخ انقلاب و تاریخ معاصر برای اینها داشته باشد. اگر نویسندگان و محققان و هنرمندان ما مانند استاد قاسم تبریزی و شهریار زرشناس و احمد شاکری مطالعات تاریخی و اسنادی دقیق تری می داشتند، دیگر نویسندگان ادبیات داستانی حرف های نامربوط و کنایه های تلخ به آنها نمی زدند. به نظرم نفس دیدن اسناد برای همه محققان جذاب هست و بسیاری از هنرمندان و نویسندگان، نه این اسناد را دیده اند و نه فرصتی برای بازدید از این مراکز اسنادی و دسترسی به مدارک و اسناد تاریخی برایشان مهیا بشود. دبیرخانه جشنواره و جایزه می تواند در کنار نشست ها و کارگاه ها، بازدید از مراکز تاریخی و تاریخ نگاری و اسنادی را فراهم بکند یا این دید و بازدیدهای محققان و نویسندگان را تسریع و تسهیل بکند، البته به شرطی که شیوه استفاده درست و صحیح از اسناد را هم به آنها آموزشی بدهند و صرف دسترس خام به اسناد و مدارک تاریخی، کفایت نمی نماید.
۱۰. متأسفانه برنامه های تاریخی ثابت و جذابی در حوزه تاریخ و روایت تاریخی در رسانه ملی و رسانه ها و خبرگزاری های حاکمیتی و انقلابی نداریم. غیر از برنامه آقای خسرو معتضد، برنامه ثابت دیگری به ذهنم نمی رسد و اغلب برنامه ها، موقتی و مقطعی هستند. ما نیازمند ده ها زنگ تاریخ، ۶۰ دقیقه با تاریخ، ۱۰۰ ثانیه با تاریخ در قسمت های مختلف رسانه ملی یا حتی مسابقات تاریخی جذاب و مستمر تاریخی هستیم. حوادث مختلف کشور نشان داده است که ما چقدر نیازمند این زنگ های تاریخ و اطلاعات تاریخی و تحلیل های تاریخ معاصر و بخصوص تاریخ دهه شصت کشور هستیم.
۱۱. دبیرخانه جشنواره شهید اندرزگو می تواند و باید فعال تر از گذشته شود و از طرفی یک هویت مستقلی هم داشته باشد تا بتواند فراتر از حضور دولت ها و سلایق مدیران، بتواند کارهای ماندگاری را رقم بزند. می تواند یک دبیرخانه علمی و هنری و ادبی قوی ای داشته باشد تا هم سطح معرفتی و مطالعات تاریخی نویسندگان و هنرمندان را ارتقا دهد و هم سطح کتاب ها و محصولات و هم سطح ناشران و مراکز فرهنگی را. یک پاتوق تاریخی همگانی شود. امکان دسترسی به اسناد و مدارک تاریخی را برای نویسندگان و ناشران تسهیل کند. جلسات هفتگی و ماهانه تاریخی داشته باشد. حداقل این که شبیه برنامه های مجله بخارا، سبب دلگرمی فعالان و ناشران این حوزه ها شود. نشست های رسمی، آن هم در مراکز فرهنگی دولتی و حاکمیتی یک اثری دارد و نشست های غیررسمی و صمیمانه، اثرات بسیار مهم تر و موثرتری دارد که قابل مقایسه با هم نیستند. هم اکنون بشدت نیاز داریم که محفل های فرهنگی غیررسمی و دوستانه و به دور از تکلف و بوروکراسی، تقویت شود؛ مراکز و اماکنی که بتوان بی دغدغه و ملاحظه و تعارف، حرف های جدی تری زد و نکته های ناب شنید و نقدهای اصولی تری را دریافت کرد.
۱۲. میتوان وظایفی مشخص تر برای دبیرخانه جایزه شهید اندرزگو طراحی و سیاستگذاری کرد و به آن هویت و تشخص جدی تری داد: ۱. نقد و بررسی آثار و کتب انتشار یافته، ۲. مشاوره فکری و هنری و رسانه ای به نویسندگان، محققان و ناشران، ۳. حمایت های مادی، تبلیغی و رسانه ای از آثار فاخر و ارزشمند، ۴. ضبط درس گفتارهای تاریخی اساتید و محققان، ۵. جلسات سوژه یابی تاریخ معاصر برای نویسندگان و هنرمندان و مستندسازان، ۶. بانک سوژه ها و ایده های تاریخی برای تحقیق، نگارش و مستندسازی و فیلمنامه نویسی، ۷. رایزنی و تعامل و پشتیبانی از نویسندگان و ناشران این حوزه، ۸. سفارش آثار هنری و ادبی خاص و فاخر، و موارد مختلف دیگر.
۱۳. طی سالهای مختلف و با غفلت و بی توجهی های ما، جریان تاریخ نگاری غربی و غرب گرا و هوادار سلطنت، به تطهیر یک سری چهره ها و مراکز پرداخته است و به نظرم لازم است که دبیرخانه یکی از مأموریت هایش را در این عرصه قرار بدهد و در یک بازه دو ساله، تولید محتوای رسانه ای مختصر و مفیدی در این حوزه ها، طراحی کند، شاید چیزی شبیه مرکز ملی پاسخگویی دینی یا اداره پرسش و پاسخ نهاد رهبری در دانشگاه ها. که حداقل سوالات و ابهامات و شبهات تاریخی و تاریخ نگاری را پاسخ بدهد. مثلا محمد بهمن بیگی تحت عنوان معلم دلسوز عشایر!، چندین کتاب دارد و چندین مستند در رابطه با او ساخته شده است ولی ایشان بشدت همسو با دربار و سیاست های آمریکا عمل می کرد و حتی برای یکجانشینی عشایر ایران و سیاست ایل زدایی و عشایر زدایی و سرکوب مخالفان محلی در دوره پهلوی، آموزش های لازم را در آمریکا دیده است.
یا سیاست های رژیم در دانشگاه پهلوی شیراز و حتی سرکوب و بمباران مردم عشایر استان فارس و ایل قشقایی فارس با بمباران هوایی و ده ها و صدها مبحث تاریخی هویت ساز یا هویت سوز، تلخ و شیرین، ناراحت کننده و امیدبخش در تاریخ معاصر ایران وجود دارد که متأسفانه بسیاری از آن وقایع و حقایق تاریخی را روایت نکردیم و به خاطر همین غفلت ها و کوتاهی ها، باید گرفتار چنین مشکلات و صدمه های رسانه ای و تهاجمات فرهنگی در کشور باشیم. ما قبلاً مرکزی فعالی مثل دفتر مطالعات و تدوین تاریخ معاصر ایران با محوریت آقایان عباس سلیمی نمین و مسعود رضایی شریف آبادی داشتیم که صدها عنوان کتاب تاریخی را نقد و بررسی می کردند. هم اکنون چنین مرکزی هم کم رمق شده و هم این که دیگر آن انگیزه و شادابی و کارآمدی سابق را ندارد. دبیرخانه می تواند با استفاده از تجربیات مراکزی مانند آن و مشورت با صاحب نظران حوزه تاریخ و رسانه، خلأ وجود چنین مراکز و مجموعه هایی را مرتفع بکند. ما در حوزه نقد کتاب خصوصاً کتاب های تاریخی ضعیف و اهل مماشات و ملاحظه کاری هستیم ولی باید سازوکاری برای فعال شدن حوزه نقد در این حوزه ها طراحی نماییم و به فضای نقد جدی و واقعی دامن بزنیم. الآن در واحد تاریخ شفاهی مراکز تاریخ شفاهی و حتی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی، معاونت علمی و پژوهشی راه اندازی شده، ولی مأموریت اصلی آن پرداختن به پاسخ به شبهات تاریخی نیست.
حداقل در دفتر مطالعات، دغدغه اول، «ارتباط حوزه تاریخ شفاهی و علوم انسانی» و «تولید علوم انسانی بومی بر مبنای خاطرات و تجربیات زیسته» است و هر کدام از این مراکز هم مأموریت های خاص خودشان را دارند و این گونه است که بسیاری از مراکز تاریخی و تاریخ نگاری در عرصه نقد، ضعیف و بی انگیزه اند. عرصه نقد آثار تاریخی باید جدی و به روز شود و دبیرخانه می تواند یک متولی جدی و همیشگی برای چنین مأموریتی باشد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب