در برنامه سوره مطرح شد؛
احیا و بازخوانی سنت پیامبر و امیرالمومنین (ع) در دوران بعد از صلح
به گزارش پرسی بلاگ یاوری، استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) اظهار داشت: یکی از اقدامات امام حسن (ع) در دوران بعد از صلح احیا و بازخوانی سنت پیامبر و امیرالمومنین (ع) در جامعه بود.
به گزارش پرسی بلاگ به نقل از مهر، یازدهمین قسمت از ویژه برنامه تلویزیونی سوره، فصل بنی امیه به اتفاقات و سیره فرهنگی- اجتماعی بعد از صلح امام حسن (ع) اختصاص داشت و میهمان این برنامه محمد جواد یاوری پژوهشگر تاریخ اسلام و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) بود.
دیانی در ابتدای برنامه از یاوری پرسید وقتی ترک مخاصمه انجام شد وضعیت سیاسی- فرهنگی جامعه به کدام سمت رفت و راهبرد دشمن به چه سمت و سویی متمایل شد؟
یاوری اظهار داشت: وقتی حاکمیت بنی امیه روی کار آمد، با یک نظام فکری- عقیدتی که از گذشته به این دوران آمده بود جامعه را به سمتی که خودشان دوست داشتند حرکت دادند. چون اهتمام و واولویت بنی امیه دینداری مردم نبود و فقط به فکر حکومت کردن بودند ازاین رو مدل حکمرانی شان هم به سمت دیگری حرکت کرد. امام حسن (ع) هم حواسش به این اوضاع بود و مورخین مختلف هم به اقدامات حضرت در این دوران اشاره کردند. مثلا ذهبی از حلم، صبر وبردباری حضرت می نویسد. جامعه ای که پس از صلح شکل می گیرد همراه با عقاید مشرکانه ای است که امویان از دوران جاهلیت با خودشان آوردند. یکی از کارهایشان نگه داشتن جریان تفکر عثمانی و اموی مردم شام است. بر برخی موارد هم حتی مردم را عثمانی کردند. یعنی جریانی ضد خاندان را تقویت کردند و عثمان را بر امیرالمومنین (ع) برتری می دادند. در وصیت نامه ای که معاویه به یزید نوشته آمده است: به اهل شام توجه کن که رازدار تو باشند وهرگاه دشمنان تو سربرآوردند از اهل شام یاری بخواه واگر هم دشمن را شکست دادند باز آنها را به محل خود بازگردان چونکه اگر در بلاد دیگر اقامت کنند اخلاق آنان تغییر خواهد نمود.
وی اضافه کرد: در گزارش ها داریم که امام حسن (ع) وقتی بامداد و بعدازظهر به مسجد می رفتند و فعالیت های فرهنگی و اجتماعی انجام می دادند جاسوس هایی از بنی امیه به مسجد می رفتند تا فعالیت های حضرت را رصد کنند. این نشان داده است که امام فعالیت گسترده دارد. ما اگر بخواهیم بدانیم که امام حسن مجتبی (ع) چقدر کار کرده باید به نگاه مقابل جریان خاندان نگاه نماییم. گاهی یک روایت یا گزارش می تواند عمق فعلیت حضرت را نشان بدهد.
این پژوهشگر تاریخ اسلام افزود: امویان همواره به دنبال این بودند که در حق خاندان ظلم کنند و مردم را بترسانند. بنی امیه پیش از اسلام مردم را می ترساندند به طوریکه در جنگ بدر عده ای می گفتند خاندان پیامبر قومی هستند که اگر با آنها درگیر شویم حتما ما را می کشند و به کسی رحم نمی کنند. پس از اسلام هم این جریان رعب و وحشت ادامه پیدا می کند برای همین هم تعداد کمی به اسلام روی می آورند اما وقتی فتح مکه اتفاق افتاد، پیامبر (ص) سیاست هایی را در پیش گرفت که رعب و وحشتی که بوجود آورده بودند را از بین ببرد. در دوران امام حسن مجتبی (ع) ترساندن شیعیان از این که فضائل و نکات ائمه اطهار را نقل کنند یکی از سیاست های بنی امیه بوده است. برپایه تحقیقی که من مشغول آن هستم یکی از کارهایی که خاندان بنی امیه در آن زمان انجام می دادند خراب کردن خانه ها بوده است. امام حسن (ع) در یکی از روایت هایشان مطرح نمودند که اگر جنگ را ادامه می دادم، امکان داشت من را به معاویه تحویل دهند. آنها به خاطر دشمنی با امام علی (ع) و امام حسن (ع) و خاندان پیامبر حتی سنت پیامبر که «لبیک اللهم لبیک گفتن بود را ترک می کردند به بیان دیگر آنها به هرنحوی تلاش می کردند سنت نبوی تحقق پیدا نکند و نامی از آن باقی نماند.
یاوری اشاره کرد: منع نقل و نگارش حدیث از دیگر کارهای بنی امیه در دوران بعد از صلح امام حسن (ع) بود. آنها آن دسته از روایاتی که برایشان ضرری نداشت نقل می کردند با اینکه نگارش اتفاق نمی افتد اما نگارش و نقل احادیثی که برایشان خطر ایجاد می رد ممنوع بود. در چنین اوضاعی همه هم و غم امام حسن (ع) این بود که فضائل نقل شود. عمادالدین طبری می گوید راویانی چون ابن عباس و ابن مسعود حتی اسم امیرالمومنین هم نمی توانستند ببرند. منع نقل فضائل و ترویج صب و لعن از دیگر اقدامات اموی ها بود. صب و لعن در جامعه عربی آن موقع با صب و لعن در جامعه امروزی خودمان فرق دارد. در آن دوره اگر کسی را صب و لعن می کردند برایش حقارتی ایجاد می شد با این هدف که جایگاه فرد را از بین ببرند و از چشم مردم بیفتد. علاوه براین آنها تلاش کردند که با تنزل خاندان خاندان یک نوع رقابت قومی – قبیله ای ایجاد کنند. مشرکان قریش به جهت اینکه به ثروت و قدرت برسند باید براهین عقلی را کنار می گذاشتند. بنابراین متوجه حسن و قبح نمی شدند. برپایه آیات قرآن آنها خدا را می شناختند ولی به جهت اینکه سراغ نبی نروند، بت ساختند و به بیان دیگر بت را جایگزین نبی پیامبر کردند و در واقع از منظر آنها بت، رقیب خداوند نیست، رقیب نبی خداست. آنها می خواستند بنی هاشم را که خدا به آنها عنایت داشته است را به یک رقابت قومی –قبیله ای بکشانند.
این استاد دانشگاه افزود: ترویج اندیشه جبرگرایی و ارجاع یکی دیگر از کارهای بنی امیه بود. به این معنا که می خواستند ظلم خودشان را توجیه کنند مثلا می گفتند خدا خواسته ما روی کار باشیم و حکومت نماییم و صلح اتفاق بیفتد و امام حسین (ع) کشته شود و امثال اینها. در یکی از روایتهای تاریخی داریم که اولین کسی که مشغول به جبرگرایی شد، معاویه بود. او این نکته را ترویج می کرد که خدا او را خلیفه کرده و تولیت مسلمانان را به او وانهاده است. بنابراین این سخن میان پادشاهان اموی رواج پیدا کرد که خدا خواسته ما این گونه باشیم. اینها چون خلا مشروعیت دارند، باید آنرا حل و فصل و از ابزارهایی چون جبرگرایی استفاده کنند.
وی بیان نمود: یکی از اقدامات بنی امیه استمرار تبعیض نژادی و فساد مالی است. منظور از تبعیض هم تبعیض نژادی بین شیعه و سنی و عرب و عجم است که معاویه روی این مورد پافشاری داشت. پیامبر اکرم (ص) دنبال تشکیل امت اسلامی و این امت اسلامی باید هویت خودش را پیدا کند. نظام باورها، رفتارها و ا رزش های مردم مبتنی بر اسلام و آئین مسلمانی باید باشد و خاندان برای حفظ آن به افرادی که ظرفیت داشتند آموزش می دادند و جامعه شیعه تشکیل شد. سازوکار جامعه شیعه این بود که سیره و سنت نبوی را حفظ کند. ما سه قشر شیعه داریم؛ دسته اول شیعه محبتی هستند، عده دیگر شیعه سیاسی اند و د سته دیگر هم شیعه عقیدتی هستند. ما تعداد شیعیان عقیدتی مان کم است ولی شیعیان محبتی و سیاسی مان هم بستر لازم را برای تبدیل به شیعه عقیدتی شدن را دارند. امام حسن (ع) به هر سه دسته شیعه توجه دارد و همه آنها را حفظ می کنند.
یاوری درباره وضعیت سیاسی- فرهنگی در دوران امام مجتبی (ع) خاطرنشان کرد: پس از صلح امام حسن مجتبی (ع)، تبیین مرجعیت علمی ایشان شروع می شود و ایشان تلاش می کند که خودش را به مردم بشناساند و از خودش دفاع کند. یکی از کارهای فرهنگی این است که مقام و منزلت خاندان به مردم معرفی شود چون حجت خدا هستند و مردم باید حجت خدا را بشناسند. در واقع حضرت باید بازخوانی از اهل سنت داشته باشد و همه چیزهایی که قبلاً گفته شده باردیگر تکرار کند و برای مردم توضیح دهد. بازخوانی و احیای سنت پیامبر و امیرالمومنین (ع) یکی دیگر از کارهایی بود که امام حسن (ع) انجام دادند و جزو استراتژی های ایشان بود. امام حسن (ع) در کنار توجه به سنت، عمل به قرآن و بازخوانی آن هم رواج دادند. امام حسن (ع) چون به پیامبر شباهت شمایلی داشت، از این شباهت بهره برد تا رفتارهای پیامبر را میان مردم رواج دهد برای همین بر زیارت پیامبر و صلوات فرستادن برای ایشان را تاکید می کردند تا بدین سان میان مردم و پیامبر ارتباط برقرار شود چون بنی امیه قصد داشت سنت پیامبر را حذف کند.
استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) در ادامه اظهار داشت: امام حسن (ع) تلاش می کند که سبک زندگی هم اصلاح نماید چون در این برهه ما یک جامعه اسلامی بدون معنویت مطابق با معنویت پیامبر داریم و امام کوشش کرد که این معنویت نبوی را به جامعه برگرداند. در تاریخ یعقوبی وقتی به زمان، به امام حسن (ع) می رسد چندین روایت از اخلاق امام حسن (ع) می آورد؛ خصیصه راستگویی، بخشش به نیازمندان، خوش خلقی وخوشرویی، صله رحم همچون اینهاست. این که ایشان یاران و فرزندانش را هم بسیار نصیحت و هم تشویق به نوشتن و آموختن تشویق می کرد تا مبحث نقل نگارش که اشاره کردیم رفع گردد. همینطور به سوال فقهی مردم پاسخ و برای آموزش مردم فعالیتهای بسیاری انجام داد و مراقب جریان تحریف بود. مبارزه با جریان جبرگرایی، قصه گویی و جریان انحراف و امثال اینها هم از دیگر اقدامات ایشان بود. یکی ازکارهای بنی امیه این بود که ثروتمندان به فقرا کمک نمی کردند ولی در دوره امام حسن (ع) برعکس این رویه به فقرا و نیازمندان کمک بسیاری می کرد.
منبع: persiblog.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب