كارگردان در جستجوی تاریخ گمشده :
محمد سرور رجایی گرد و غبار بخشی از تاریخ دفاع مقدس را برداشت
به گزارش پرسی بلاگ فلاح فر اظهار داشت: محمد سرور رجایی، شاعر و نویسنده افغانستانی از قسمتی از تاریخ انقلاب و دفاع مقدس گرد و غبار برداشتند و واقعا تاریخ انقلاب را توسعه دادند.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ واندیشه: مقطع هشت ساله دفاع مقدس شاید از اندک برهه های تاریخی ما باشد که درباره آن کارهای تحقیقی و پژوهشی بسیاری کرده ایم. انبوه کتاب های خاطره، رمان، شعر، زندگینامه خودنوشت و کتاب های تحقیقی و پژوهشی که از جنبه های مختلف به جنگ می نگرند دراین زمینه وجود دارند ولی همه این پژوهشگران و محققان چشم شان را بر روی قطعه مهمی از تاریخ انقلاب و دفاع مقدس بسته بودند و آن هم حضور شهدا و رزمندگان افغانستانی در دفاع مقدس بود. این قطعه تاریخی تا ابد زیر غبار گذشت زمان خاک می خورد، اگر همت عالی و متعالی مرحوم محمدسرور رجایی نبود. او بود که با صرف عمر خود در پژوهش برای بازنمایی حضور شهدا و رزمندگان افغانستانی ها در دفاع مقدس و حتی حضور ایرانیان در جنگ افغانستان ضد کمونیست، تاریخ مشترک میان ما را وارد مسیر تازه ای کرد و به ما نشان داد که خون شریکی تا چه حد در فرهنگ و تاریخ و زیست جمعی ما پررنگ بوده است و چه سبقه طولانی و درخشانی در تاریخ روابط ما دارد. کتاب «از دشت لیلی تا جزیره مجنون» خاطرات رزمندگان افغانستانی دفاع مقدس، کتاب «مأموریت خدا» در بردارنده هفت روایت از احمدرضا سعیدی شهید ایرانی جهاد افغانستان مقابل شوروی و کتاب «در آغوش قلب ها» که خاطرات محبت و ارادت مردم أفغانستان به امام خمینی (ره) را در بر دارد، همچون کارهای مهم و مؤثر مرحوم رجایی بود. به بهانه هفته دفاع مقدس گفتگویی با ساسان فلاح فر مستندساز خوب کشورمان داشتیم که مستند «در جستجوی تاریخ گمشده» با مبحث حضور افغانستانی ها در دفاع مقدس را در کارنامه دارد و از معدود کسانی است که پس از مرحوم رجایی برای این حوزه تاریخی و تمدنی، یعنی خون شریکی میان مردم ایران و أفغانستان، کار کرده است و این تاریخ مشترک را برگی تازه افزوده است. در این گفتگو گاه و بی گاه یاد مرحوم رجایی بر ذهن و قلب ما گذشت و نام او بارها تکرار شد، ازاین رو گفتگو رنگی از مرحوم رجایی با خود دارد که میتوان با همین چند کتاب و مستند او را در زمره مهم ترین پژوهشگران دفاع مقدس و انقلاب اسلامی قلمداد کرد.
این گفتگو را می خوانید:
*همه می دانیم که باز شدن پرونده حضور افغانستانی ها در دفاع مقدس توسط مرحوم محمدسرور رجایی انجام شد و ایشان بود که بابی تازه و جدید در تاریخ انقلاب و دفاع مقدس گشود. احتمالاً شما هم در ساختن مستند «در جستجوی تاریخ گمشده» متأثر از آقای رجایی و کتاب ها و مقالات ایشان بودید. برای شروع بحث بفرمائید چگونه و به چه واسطه ای با آقای رجایی آشنا و هم دغدغه شدید؟
خب من سالهاست در ارتباط با فاطمیون مستند می سازم. بالاخره این دوستان در جایگاه مقاومت برای همه ما شناخته شده هستند و نیاز نیست من درباره آنها بیشتر از این حرف بزنم. در حین ساخت مستندهای فاطمیون برای من این سوال پیش آمده بود که این افراد پیش از این کجا بودند؟ آیا در ایران حضور فعال داشتند؟ از کجا آمدند؟ این بود که رفتم تحقیق کنم تا بفهمم ماجرا چیست. یکی از دوستان کتابی به من هدیه دادند که نویسنده آن آقای رجایی بود. پیش آقای رجایی رفتم و درباره این حرف زدیم که خود ایشان چطور به این مسأله توجه پیدا کردند. در نهایت تصمیم بر این شد که در ارتباط با این افراد یعنی رزمندگان افغانستانی دفاع مقدس مستند بسازم اما می خواستم اشخاصی غیر از کسانی که آقای رجایی سراغ شان رفته بودند را پیدا کنم. می خواستم آدم هایی جدید و غیرشناخته شده را معرفی کنم. برای جستجو به مشهد، کرج، قم و تهران رفتم و افراد تازه ای پیدا کردم. در کنار معرفی این افراد دوست داشتم کتاب آقای رجایی را هم معرفی کنم. برای همین کتاب را ضمیمه مستند کردم و آنرا به مخاطب معرفی کردم. نهایتا به آقای رجایی روند کار تا توضیح دادم و گفتم می خواهم با شما هم مصاحبه ای داشته باشم. ایشان هم خیلی لطف داشتند و پذیرفتند. یادم است ایشان در آن برهه سختی های زیادی داشتند؛ همچون تهیه خانه که با مشکلات مالی ای درباره آن روبرو بودند. می خواهم بگویم ما چنین فرد بزرگی را داشتیم. این هم متأسفانه ماجرای بدی است که کسانی اینقدر به ما و تاریخ ما خدمات می دهند با این مشکلات مختلف رو به رو هستند. خلاصه من با آقای رجایی مصاحبه مفصلی داشتم و درباره حضور افغانستانی ها در جنگ صحبت کردیم. در این مصاحبه بخش هایی هم از کتاب را هم خواندند که استفاده کردیم. من قبل تر کارهای مختلفی که در ارتباط با فاطمیون می ساختم را به آقای رجایی نشان می دادم تا نظر ایشان را بعنوان یک فرهیخته افغانستانی که کار مستند هم انجام داده را بدانم. یکبار برای دیدن مستندم درباره یکی از شهدای فاطمیون ایشان را دعوت کردم تا تشریف بیاورند و کار را با هم ببینیم. انتهای مستند لحظاتی درباره شهید صفر سیفی بود. در آنجا لحظه شهادت ایشان را می بینیم که صحنه خیلی تکان دهنده ای بود. آقای رجایی پس از دیدن مستند با چشمانی گریان و صورتی خیس آمدند و از من تشکر کردند و گفتند تا جایی که می توانی این مسیر را ادامه بده. از این افراد مظلوم تا می توانی مستند بساز و نشان بده کسانی که توانستند بزرگترین تروریست های دنیا را از بین ببرند چه کسانی هستند».
آقای رجایی تجربیات زیادی داشتند و خیلی دوست داشتند نزدیکی مردم ایران و مردم افغانستان را که سال هاست در کنار هم هستند و برای همدیگر جنگیدند را نشان بدهند. می دانیم که مشکلات زیادی دراین زمینه وجود دارد و کم کاری های زیادی درباره آن صورت گرفته است *به نظر شما چه دغدغه ای آقای رجایی را متوجه این نقطه از تاریخ ایران و افغانستان کرد و انگیزه ایشان چه بود؟ به هر حال خیلی ها درباره تاریخ جنگ کار کرده بودند ولی به هیچ وجه یادی از رزمندگان افغانستانی نکرده بودند. حتی در مجموعه مستند روایت فتح هم خبری از حضور این عزیزان نیست.
آقای رجایی تجربیات زیادی داشتند و خیلی دوست داشتند نزدیکی مردم ایران و مردم افغانستان را که سال هاست در کنار هم هستند و برای همدیگر جنگیدند را نشان بدهند. می دانیم که مشکلات زیادی دراین زمینه وجود دارد و کم کاری های زیادی درباره آن صورت گرفته است. آقای رجایی هم در این راه با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کردند تا بتوانند هدفی که داشتند را محقق کنند. اگر یادم باشد ایشان کتاب دیگری هم درباره شهدای ایرانی که در افغانستان به شهادت رسیده بودند هم داشتند که نمی دانم انتشار یافته است یا نه. به قول خود آقای رجایی داشتند «خون شریکی» را می نوشتند. مردم ایران و افغانستان سالهای سال در کنار هم بوده اند و می خواسته اند تاریخ را بر برادری و همراهی و خون شریک بودن خودشان گواه بگیرند و وجه همت آقای رجایی نشان دادن همین ارزش های مشترک بود. اگر درست یادم باشد ایشان چیزی حدود هفت یا هشت سال برای کتاب «از دشت لیلی تا جزیره مجنون» زمان گذاشتند. یعنی این مسأله تا این حد برای ایشان اهمیت داشت که بخش زیادی از عمرشان را برای این کار گذاشتند و من هم تلاش کردم در مستند «در جستجوی تاریخ گمشده» تا جایی که می توانم اهمیت این مسأله را نشان بدهم. البته این هدف هدف خیلی بزرگی است و حالا حالاها باید این مسیر را ادامه بدهیم. قرار بود یکی از دوستان ما درباره یکی دیگر از دغدغه های آقای رجایی به اسم «خمینیست ها» مستندی بسازد که امیدوارم موفق شود. خمینیست ها افرادی بودند که به خاطر علاقه شان به امام خمینی در افغانستان به شهادت رسیدند. اینها کسانی بودند که تنها و تنها به جرم طرفدار امام خمینی بودن شهید شدند و جلوی عنوان اتهامی آنها «خمینیت» نوشته شده بود. حوزه خمینیست ها هم از کارهای مهمی بود که آقای رجایی تاریخ پژوهان را نسبت به آن متوجه کردند و در مجموع باید بگوییم آقای رجایی الحق و الانصاف در تاریخ انقلاب کار بزرگی کردند و افق های جدیدی پیش روی ما گشودند.
*فکر می کنید اگر مرحوم رجایی این پژوهشها را انجام نمی داد و این باب را باز نمی کرد، چه اتفاقی می افتاد؟ آیا کسی بود که این دغدغه ها را پیگیری کند؟
ما باید خیلی مدیون ایشان باشیم. ایشان بعنوان یک افغانستانی با هزاران مشکل متنوع در ایران دست و پنجه نرم می کردند اما بدون هیچ توقعی به این کشور کمک کردند و درباره جنگ هشت ساله ما به نقاط مغفول واقع شده پرداختند. این درواقع وظیفه ما بود و باید این عرصه ها را خیلی سال پیش تر از ایشان انجام می دادیم. اگر ایشان این کارها را انجام نمی داد کسی مثل من تا ۲۰ سال دیگر هم به ذهنش هم نمی رسید که به دنبال این ماجرا برود. به همین خاطر من فکر می کنم اهمیت کاری که ایشان کردند بسیار زیاد است.
*البته تا وقتی ایشان زنده بود، چندان مورد حمایت نبود و با سختی های مختلف این کار را به سرانجام رساندند. شاید به همین خاطر باید بیشتر از دیگران قدردان مرحوم رجایی باشیم که همه این پژوهشها را با محدودیت های قانونی و اداری و اقتصادی و... به سرانجام رساندند.
به نظر من اگر آقای رجایی همین الآن زنده بودند هم کسی ایشان را آنچنان که باید حمایت نمی کرد. بیخود خودمان را گول نزنیم. نهادهای فرهنگی ما از آدم های بزرگی مثل آقای رجایی حمایت نمی کنند. مهم نیست چقدر درباره ضرورت پشتیبانی از این آدم ها حرف بزنیم.
کار ما در این حوزه ها پیش نمی رود مگر این که همین آدم های بزرگ کار را بر دوش بکشند. خود آقای رجایی با وجود تمام مشکلاتی که در ایران متوجه یک مهاجر است به این کار پرداختند. این کارها نه منفعت مالی زیادی دارد و نه راحتی دارد. پس هرکسی به سمت این فعالیت ها نمی رود. آقای رجایی هم خیلی لطف کردند که به تاریخ انقلاب یا بهتر بگویم به تاریخ ایران پرداختند. همینطور در کنار این به تاریخ مشترک بین دو کشور پرداختند. اگر ایشان حرفی نمی زد شاید ما تا ده ها سال دیگر هم به این افق های بلند از تاریخ انقلاب نمی رسیدیم. ما که هنوز نتوانسته ایم شهدای خودمان را معرفی بکنیم، چگونه می توانیم شهدایی را معرفی نماییم که از ملیت های دیگر به کمک مان آمدند؟ ما هنوز در فضای رسانه ای بسیار عقب هستیم و این با حرف زدن درست نمی گردد. تنها راه برای حل این مشکلات بها دادن به پژوهشگران مستقل و باانگیزه ای مثل آقای رجایی است. ایشان هم، هم جسمش و هم روحش خسته شده بود. کرونا به این راحتی نمی توانست کسی با این سن را از پای در آورد. این جسم باید خیلی خسته و ضعیف شده باشد که این طور از پا دربیاید. بیماری های زمینه ای و مشکلات زندگی سبب شده بود آقای رجایی در تقابل با کرونا خیلی زود به مشکل بیفتند و ما ایشان را از دست بدهیم.
*انقلاب اسلامی به معنای واقعی همان انفجار نوری بود که جان های روشنی را در گوشه گوشه جهان متأثر از خودش کرد که شهید ادواردو آنیلی، شهید مالکوم ایکس و شهدای نیجریه تنها گوشه ای از آنان است. ما حتی با اسم این شهدا هم آشنا نیستیم چه برسد به این که آنها را به دیگران معرفی کنیم. چرا نهادهای فرهنگی ما با بودجه های کلانی که دارند نتوانسته اند به اندازه آقای رجایی در معرفی این شهیدان بی مرز انقلاب اسلامی خوب عمل کنند؟
تا وقتی که ما به دنبال دادن گزارش کار باشیم، اصل کار را ول بکنیم و اولویت اول برایمان نام مجموعه ای باشد که در آن کار می نماییم این اتفاق نخواهد افتاد. بعید هم می دانم به این آسانی تغییری ایجاد شود.
تک تک کسانی که در کتاب «از دشت لیلی تا جزیره مجنون» هستند قابلیت ده ها مستند را دارند. هرکدام شان پتانسیل یک فیلم یا یک سریال را دارند. شخصیت های بزرگی وجود دارند که ما می توانیم آنها را به جهان و به ایران معرفی کنیم *به عنوان کسی که خودتان درباره شهدای افغانستانی دفاع مقدس مستندی ساخته اید، این عرصه از تاریخ دفاع مقدس را چقدر مستعد تولید آثار مختلف فرهنگی می دانید؟ این عرصه چقدر جای توجه و کار دارد؟
شما می توانید از یک اتفاق چندین روایت داشته باشید. یک مرتبه در مورد بخشی از جنگ مستند یا فیلمی ایجاد می شود، بعد باردیگر کسی دیگر می آید و درباره همان سوژه فیلم دیگری می سازد. از این نمونه ها در تاریخ سینمای جهان زیاد داریم که میتوان همه آنها را مثال زد. یا از این فیلمها معروف تر فیلم هایی هستند که درباره مثلا بتمن ایجاد می شود. شما می بینید که در مورد یک شخصیت خیالی چقدر فیلم می سازند. مبحث موضوعی تکراری می باشد، شخصیت شخصیتی تکراری می باشد اما از زاویه ای متفاوت باردیگر به همان مبحث می پردازند. شما اگر از همین الآن تا آخر عمرتان با روایت های مختلف درباره شهدای افغانستانی که در دفاع مقدس جنگیدند یا درباره شهدای ایرانی که در افغانستان جنگیدند و شهید شدند، فیلم و مستند بسازید باز هم خسته کننده و تکراری نخواهد بود. من در مستندم فقط شروع این ماجرا را گفتم. در مستند گفتم که چنین کسانی وجود دارند. تک تک این آدم هایی که در پروژه بودند قابلیت یک، دو، پنج و ده مستند را دارند. زندگی این آدم ها زوایای مختلفی دارد. تک تک کسانی که در کتاب «از دشت لیلی تا جزیره مجنون» هستند قابلیت ده ها مستند را دارند. هرکدام شان پتانسیل یک فیلم یا یک سریال را دارند. شخصیت های بزرگی وجود دارند که ما می توانیم آنها را به جهان و به ایران معرفی نماییم. ازاین رو معتقدم این عرصه هنوز جای کار بسیاری دارد و هنوز میتوان پژوهش های بسیاری درباره این زمینه از تاریخ دفاع مقدس انجام داد. نکته جالبی بگویم. وقتی که من مستند «چشم ایرانی» را درباره آقای حسن قاعدی ساختم، خیلی ها آمدند و گفتند «مگر این آدم هنوز زنده است؟». با بعضی ها می گفتند «این که زنده است، چرا این مستندو براش ساختی؟!». انگار تا وقتی چنین انسان هایی زنده هستند باید آنها را سانسور نماییم. چه فایده ای دارد وقتی چنین آدم هایی می روند درباره شان حرف بزنیم؟ درباره آقای رجایی هم دوست داشتم از ایشان مستندی بسازم. به گمانم به ایشان هم گفته بودم و ایشان مخالفت کرده بودند. آقای رجایی خودشان دوست نداشتند که دیده شوند و بیشتر دنبال این بودند که کارشان دیده شود. برای مصاحبه ای که از ایشان در مستند «در جستجوی تاریخ گمشده» استفاده کردم هم اقای رجایی می گفتند من دوست دارم کتاب دیده شود و خوانده شود، نه خودم. همه صحبت و دغدغه شان حول کتاب و مسأله خون شریکی بود نه خودشان. امیدوارم روح آقای رجایی قرین رحمت الهی باشد و ما قدر کسانی مثل ایشان را تا وقتی زنده هستند بدانیم. آقای رجایی از قسمتی از تاریخ انقلاب و دفاع مقدس گرد و غبار برداشتند و واقعاً تاریخ انقلاب را توسعه دادند. انشاالله بتوانیم مسیر ایشان را ادامه بدهیم. بخصوص که امروز بیشتر از همیشه نیاز داریم تا ارزش های مشترک مان را فریاد بزنیم و هویت مشترک مان را یادآوری نماییم.
منبع: پرسی بلاگ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب